Paşinyan 10 noyabr sənədini qüvvədən düşmüş elan etdi
Ermənistanın baş diplomatı ilə baş naziri niyə fərqli dillərdə “danışırlar?”
Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Ermənistan, Rusiya və Azərbaycan liderlərinin 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatının qüvvədən düşdüyünü bildirib.
Paşinyan deyib ki, noyabrın 10-na qayıtmağa ehtiyac yoxdur: “10 noyabr 10 noyabrda qaldı”.
“Ermənistan konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı Azərbaycan qarşısında heç bir öhdəlik götürməyib”. Bunu isə Ermənistanın XİN rəhbəri Ararat Mirzoyan ictimai televiziyaya müsahibəsində bildirib.
“Konstitusiya Vaşinqtonda müzakirə olunmayıb və bizim konstitusiyamızı dəyişdirmək üçün heç bir üçüncü ölkə qarşısında heç bir öhdəliyimiz yoxdur”, - o qeyd edib.
Bundan əvvəl Azərbaycan Qarabağla bağlı bəndin yer aldığı istiqlal bəyannaməsinə istinadın ölkə konstitusiyasından çıxarılmasından sonra Ermənistanla, nəhayət, sülh müqaviləsi imzalamağa hazır olduğunu bəyan etmişdi.
Azərbaycan rəsmiləri dəfələrlə qeyd ediblər ki, Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanması yalnız Ermənistan Konstitusiyasına Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ehtiva edən müddəaları istisna edəcək düzəlişlər edildikdən sonra mümkündür.
Bu arada Mirzoyan digər açıqlaması ilə də təəccübləndirib. Xarici işlər naziri bildirib ki, Ermənistan ərazisindən keçəcək “Tramp marşrutu”nun 99 illik icarəsi ilə bağlı yayılan məlumatlar hələlik heç bir reallığa uyğun deyil. “Niyə hələlik deyirəm? Çünki bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, razılaşmalar yalnız yazılıb dərc edilən sənədlərlə bağlıdır. Vaxt və texniki detallar hələ müzakirə olunmalıdır”, - deyə o bildirib.
Nazir həmçinin qeyd edib ki, infrastrukturun keçəcəyi torpaq Ermənistan Respublikasına məxsus olacaq və ölkə bu marşrutun üzərində nəzarət və təhlükəsizliyi təmin edəcək. ABŞ və Ermənistan tikinti, idarəetmə və iqtisadi menecment üçün üçüncü tərəf tərəfdaş seçəcəklər.
Ermənişünas alim, Türkiyənin Erciyes Universitetinin professoru Qafar Çaxmaqlı “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Ermənistanın XİN rəhbəri Ararat Mirzoyanın İctimai TV-yə dedikləri baş nazir Paşinyanın mövqeyindən kəskin şəkildə fərqlənir: “Mirzoyanın öz ölkəsinin rəhbərinin dediklərindən xəbəri yoxdur? Paşinyan müqavilə bəndləri razılaşdırılandan sonra demişdi ki, Ermənistan müqavilənin imzalanması anında ATƏT-in Minsk Qrupundan imtina etməyə hazırdır. Əgər bu müqavilə Ermənistan Konstitusiyasında bəlli müddəalarla - Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ilə - ziddiyyət təşkil edərsə, Ermənistan uyğun şəkildə düzəlişə getməyi öhdəsinə alacaq. Bu, öhdəlik deyil, bəs nədir? Bu, Azərbaycanın tələbi qarşısında Ermənistanın üzərinə düşəni yerinə yetirəcəyini göstərən cəhətdir. Ermənistanın konstitusiya dəyişikliyinə 2027-ci ildə gedəcəyini nəzərə alsaq, müqavilənin də həmin tədbirdən sonra olacağını söyləmək olar. Amma gəlişmələr, xüsusən Vaşinqton razılaşması bu müqavilənin daha tez imzalanacağını göstərirdi. Ona görə də razılaşdırılmış 17 maddə paraflandı. İndi Ermənistan buna getmək istəmirsə, suç bizdə deyil”. Q.Çaxmaqlı zəruri xatırlatma etdi: “Dəfələrlə demişik ki, Azərbaycan bu sənədin imzalanması üçün tələsmir. Ermənistan Vaşinqtonda əldə edilmiş razılaşmaları pozmaq istəyirsə, məsuliyyət də onun boynunda qalacaq. Ermənistanda Zəngəzur koridorunun açılması və Azərbaycanın əsas hissəsindən Naxçıvana maneəsiz keçidin verilməsi məsələsində də manipulyasiya edir. Ermənistanda bu məsələ məhz hakimiyyətin tapşırığı ilə hər gün müzakirə olunur və Ermənistanın ərazi bütövlüyü və qanunları ilə tənzimlənəcəyi fikri təlqin olunur. Bu məsələdə də Paşinyan siyasi manevr edir, guya bu koridor da Azərbaycanın istəyi ilə deyil, Ermənistanın təqdim etdiyi "sülh kəsişməsi" layihəsi ilə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub. Mirzoyanın dediyi “detallar müzakirə ediləcək” ifadəsi də manipulyasiya üçün yer qoymaq cəhdidir".
Ermənistan Vaşinqton razılaşmalarından boyun qaçıra bilərmi? Q.Çaxmaqlı: “Hər şey gözləmək olar. Bütün tarix boyu biz erməni ikiüzlülüyünün şahidi olmuşuq”.
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin icraçı direktoru Sahib Məmmədovun fikrincə, Mirzoyanın dediyini “konstitusiya islahatı olmayacaq” fikri kimi qəbul etməməliyik: “Əvvəlki şərhlərimizdə qeyd etdiyimiz kimi, hazırda Ermənistanda olan daxili qüvvələrlə xarici qüvvələr birləşib və Vaşinqton razılaşmasını bəhanə edərək Paşinyan hakimiyyətinə qarşı etirazları artırmağa çalışırlar və bu zaman əhalidə qıcıq yaratmaq üçün "Azərbaycan (yaxud Prezident İlham Əliyev) nə diktə edirsə, Paşınyan da onu icra edir" kimi fikir formalaşdırırlar. Prezident İlham Əliyev dəfələrlə qeyd edib ki, biz Ermənistanın daxili işlərinə qarışmırıq. Əslində paraflanmış sazişdə də bununla bağlı qarşılıqlı öhdəlik var. Ermənistan dövləti konstitusiyasında nə yazacaq, dövlət quruluşu, idarəetmə sistemi necə olacaq, özü bilər. Bizi maraqlandıran konstitusiyada Azərbaycana qarşı olan konkret ərazi iddiası çıxarılsın. Qalan məsələni özləri bilər. Saziş paraflanıb və səbirlə gözləyirik ki, bizə qarşı konstitusiya səviyyəsində ərazi iddiası aradan qaldırılsın".
S.Məmmədovun sözlərinə görə, Prezident İlham Əliyev Səudiyyə Ərəbistanının “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına bu günlərdə verdiyi müsahibədə bir daha qeyd edib ki, “Formal olaraq sülh sazişinin imzalanmamasının bir xüsusi səbəbi var - Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü hələ də şübhə altına alan müddəa mövcuddur: "Bildiyimiz qədər, onlar həmin müddəaya dəyişiklik edəcəklər. Elə ki bu dəyişiklik edildi, yəni Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı iddialar onların konstitusiyasından çıxarıldı, formal olaraq sülh sazişi də imzalanacaq".
Əlbəttə, konstitusiya dəyişikliyi öz yerində, Ermənistanda separatçı qüvvələrin dəstəklənməsi, onlara Ermənistanda fəaliyyət üçün şəraitin yaradılması hazırkı sazişin müddəalarına ziddir və imzalanacaq sülh müqaviləsinə də zidd olacaq. Paraflanmış sənəddə birbaşa yazılmasa da, dolayısı ilə belə halların olmayacağına dair təminat da var. Əlbəttə, Ermənistanda “artsaxın mühacir hökumətinin” olması sülh müqaviləsinin şərtlərinin pozulması kimi qiymətləndiriləcək. Digər hallarda Ermənistanın siyasi sisteminin necə olması, müxalifət partiyalarının fəaliyyəti və s. bizim üçün maraqlı deyil. Ölkəmizə təhdid yaradan nə varsa, ona qarşı dözümsüz olmalıyıq və olacağıq da".
Mirzoyanın “Konstitusiya Vaşinqtonda müzakirə olunmayıb” fikirlərinə gəlincə, siyasi şərhçi bunları söylədi: “Bu, Vaşinqton görüşünə qədər müzakirə olunmuş məsələdir. Tramp və onun administrasiyası da bu barədə əvvəldən məlumatlı idi. Bizim bütün şərtlər Vaşinqton görüşünə qədər həll edilsəydi, o zaman saziş paraflamaq əvəzinə, bəlkə də elə birbaşa sülh müqaviləsini imzalayardıq. Sazişin imzalanmasında vasitəçi və şahid olan ABŞ Prezidenti bizim narahatlıqlarımızı tam anlayır. Ona görə də Ermənistanın sazişin şərtlərindən geri çəkilməsi Prezident İlham Əliyevin "Əl-Ərəbiyyə" telekanalına verdiyi müsahibədə qeyd etdiyi kimi olacaq. Həmin müsahibədə cənab Prezident qeyd edir ki, “Əgər orada hər hansı dəyişiklik baş verərsə və imzalanmış sənəddən geri addım atılarsa, bu, Ermənistanla ABŞ arasındakı münasibətləri ciddi şəkildə pisləşdirər. Bu, yalnız ABŞ-yə aid deyil, beynəlxalq ictimaiyyət, Avropa İttifaqı, Türkiyə və ərəb ölkələrindəki dostlarımız da bu prosesi dəstəklədilər”.
Politoloq Qabil Hüseynli “Yeni Musavat” açıqlamasında bildirib ki, 10 noyabr üçtərəfli bəyanatının yalnız 9-cu bəndi hələ də yerinə yetirilməyib. Bu bəndi Ermənistan yerinə yetirmədi: “10 noyabr üçtərəfli bəyanatı tərəflərin üzərinə öhdəliklər qoyurdu. Azərbaycan üzərinə düşənləri zamanında yerinə yetirdi. Ermənistan da bəyanatın bir neçə bəndini yerinə yetirdi. Bəyanatın bəzi bəndlərini isə Azərbaycan güc yolu ilə həll etməyə məcbur oldu. 10 noyabr üçtərəfli bəyanatının 9-cu bəndi isə hələ də həyata keçməyib. Ermənistan beş ilə yaxındır ən müxtəlif bəhanələrlə bu bəndi yerinə yetirməkdən yayınıb. Erməni liderləri dəfələrlə deyiblər ki, nə Azərbaycan, nə də Türkiyə tərəfi Meğri vasitəsilə Ermənistanın yurisdiksiyasından kənarda olacaq dəhliz almayacaq, bəyanatda hazırda tərəflər arasında mübahisə predmetinə çevrilən nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması üçün də konkret tarix nəzərdə tutulmayıb. Biz Zəngəzur dəhlizinin işə düşməsi üçün öz ərazimizdə həyata keçirməli olduğumuz işləri demək olar ki, reallaşdırmışıq. Ermənistan tərəfi öhdəliyini yerinə yetirmir. Bu ilin 8 avqustunda Vaşinqtonda Trampın da iştirakı ilə imzalanan razılaşmadan sonra Ermənistan baş nazirinin 10 noyabr üçtərəfli bəyanatının qüvvədən düşdüyünü bəyan eləməsi gözlənilən idi. Ermənistan hesab edir ki, bir müddət də 8 avqust üçtərəfli razılaşması üzərində spekulyasiyalar etməklə vaxt uzadacaqlar”.
E.PAŞASOY