30 il öncə bu günlər Azərbaycan böyük bir fəlakətin eşiyindən döndü. Ölkədə hərbi çevriliş cəhdinin qarşısı alındı. Rövşən Cavadovun komandanı olduğu OMON qiyamı yatırıldı. Həmin vaxt bu çevriliş ssenarisində iştirak edən qüvvələr, fərdlər Azərbaycanın siyasi palitrasının əsas hissəsini təmsil edirdi. Siyasi müxalifətin bəzi komponentləri ilə hərbi müxalifət növbəti dəfə eyni səngərə doluşmuşdu. Eləcə də Türkiyədə bəzi qüvvələr çevriliş planının içində yer alırdı.
Məlumata görə, qiyamçılar hətta hakimiyyət bölgüsü də aparmışdı. Dövlət Şurası yaratmaq, prezident üsul-idarəsini ləğv etmək, sonra seçki keçirmək və s. avantüralara gedilirdi. Lakin Ümummili lider Heydər Əliyevin təcrübəsi və qətiyyəti bu qorxunc planın baş tutmasının qarşısını aldı
Həmin proseslərlə bağlı Globalinfo.az-a danışan deputat Hikmət Babaoğlu deyib ki, 1995-ci il 13-17 mart tarixində Azərbaycan dövlətçiliyinə qarşı ikinci çevriliş cəhdi oldu:
“Bu çevriliş cəhdinə təkcə Azərbaycanda OMON adlanan hərbi silahlı birləşmə deyil, həm də onun xarici tərəfdarları rəhbərlik edirdi. Ancaq məsələnin ən pis tərəfi ondan ibarət idi ki, siyasi sistemimizdə demokratiya qurmaq iddiası olan müxalifət də prosesdə iştirak edirdi.
AXCP-Müsavat cütlüyü bu dövlət çevrilişinin həm ideoloqu, həm də dəstəkçisi idi. Belə bir mürəkkəb şəraitdə Azərbaycan dövlətini möhkəmləndirmək üçün yeganə yol bu qiyamdan xalqımızı xilas edəcək görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevinin uzaqgörənliyi, qətiyyətli siyasəti idi. Yalnız bundan sonra Azərbaycanda müstəqil dövlət quruculuğu işləri görülməyə başlandı.
1993-cü ildən başlayan dövlət çevrilişi cəhdlərinin sonuncu akordu məhz OMON-çuların mart qiyamı idi. Azərbaycan xalqının müdrik qərarı, ulu öndərin çağırışına cavab verilməsi, dövlətin müdafiəsinə qalxması bu qiyamın qarşısını aldı. Həmin dövrdə qiyamçılar hər hansı bir uğurlu nəticə əldə etsəydilər, biz bu gün nə müstəqil Azərbaycandan, nə 1995-ci ildə qəbul edilən konstitusiyadan, nə neft müqavilələrindən, nə də bugünkü qüdrətli Azərbaycandan danışa bilərdik”
Azərbaycanın sabiq dövlət müşaviri, politoloq Qabil Hüseynli isə deyib ki, 13-17 mart hadisələrində Rövşən Cavadovun rəhbərlik etdiyi OMON-çu qüvvələrin qərargahı 8-ci kilometr deyilən qəsəbədə yerləşirdi:
“O zaman BMT Baş Məclisinin sessiyası gedirdi. Heydər Əliyev, o cümlədən mənim də daxil olduğum nümayəndə heyəti Nyu-Yorkda həmin sessiyada iştirak edirdi. Orada Türkiyənin sabiq prezidenti Süleyman Dəmirəl Heydər Əliyevə bildirdi ki, Azərbaycanda vəziyyət ağırdır, OMON-çular qiyama qalxıb. Heydər Əliyevə təcili Bakıya qayıtmağa qərar verdi.
Dəmirəl də tez bir zamanda Türkiyəyə qayıtdı və qısa zaman sonra İstanbulda Heydər Əliyevlə görüşdü. Bu görüşdə tərəflər fikir mübadiləsi apardılar. Geri qayıdanda məlum oldu ki, OMON-çular hakimiyyətə qarşı müəyyən iddialar irəli sürürlər.
Deyirdilər ki, Ayaz Mütəllibovun rəhbərliyi altında Dövlət Şurası yaradılmalıdır. Bu Dövlət Şurasına Rövşən Cavadov və onun dediyi adamlar, Əbülbəz Elçibəy də daxil olacaq. Həqiqətən də bu, Heydər Əliyevin hakimiyyətdən devrilməsi yönündə bir plan idi. Rövşən Cavadovla danışıqlara gedən hər kəs əliboş qayıdırdı. Çünki qardaşı Mahir Cavadov hər hansısa kompromisə isti baxmırdı. Yeri gəlmişkən, hazırda o, Avstriyanın Zalsburq şəhərində yaşayır.
Belə qərara gəlindi ki, onlarla danışıq üçün atası Bəxtiyar Cavadov, bir də xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə göndərilsin. Xüsusilə qeyd edim ki, həmin vaxt ordu müdaxilə üçün hazır idi. Lakin Heydər Əliyev qardaş qanının axmasını, hadisələrin vətəndaş müharibəsinə keçməsini istəmirdi. Hətta bu məqsədlə silahların yerə qoyulması şərti ilə onlara DİN-də müəyyən vəzifələrin veriləcəyi də vəd edildi. Bu cür tapşırıqla Bəxtiyar Vahabzadə və Bəxtiyar Cavadov OMON qərargahına göndərildi. Amma onlar da Rövşəni razı sala bilmədi.
Belə olan təqdirdə başqa çıxış yolu qalmadı və ordu işə keçdi, qiyamçıların tərkisilah edilməsi əmri verildi. Qısa zamanda OMON qərargahı tamamilə zərərsizləşdirildi. Bundan sonra ağ bayraq qaldırdılar.
Rövşən Cavadovun ölümü isə müəmmalı olaraq qalır. Onu kim və necə öldürdü, hələ də dəqiq bilinmir. Hadisə yerinə təcili yardım çağırıldı. Lakin xəstəxanaya çatmadan qan itkisindən həyatını itirdi. Mahir Cavadov isə üzəri örtülmüş bir yük maşınında qaçmağı bacardı.
Bu prosesdə Türkiyənin həmin dövrdəki səfiri də iştirak edirdi. Səfir dönəmin baş naziri Tansu Çillərdən birbaşa göstəriş alırdı. Bu nöqteyi-nəzərdən Türkiyənin bəzi orqanlarının çevriliş planında yer aldığını demək olar. Səfirlik ilə üsyançılar arasında əlaqəni isə Fərman Dəmirqol adlı bir şəxs həyata keçirirdi. Bu şəxs daha sonra Süleyman Dəmirəlin xahişi ilə Türkiyəyə gedə bildi”.
Politoloq Oqtay Qasımovun sözlərinə görə, 1995-ci ilin 13 martında başlanan OMON qiyamı şübhəsiz ki, Azərbaycanın yeni tarixinə mənfi hadisə kimi düşdü:
“Bu hadisə yeni qurulmaqda olan Azərbaycan dövlətinin gələcəyi üçün təhlükələr vəd edirdi. Bu prosesdə müxtəlif qüvvələr, o cümlədən dövlətlərin maraqları vardı.
OMON qiyamı yeni tariximizdə ilk belə hadisə deyildi. Bu prosesin təməli 1993-cü ilin 4 iyununda qoyulmuşdu. Həmin vaxt müxtəlif siyasi qüvvələrin, o cümlədən müxalifətin və kanar qüvvələrin fəaliyyəti ilə qanuni seçki ilə hakimiyyətə gəlmiş bir iqtidar devrildi. OMON qiyamı baş tutsaydı, bu, “ənənə” halını alacaqdı. Bu isə dövlətçiliyimizi təhlükə altına alacaqdı.
Xarici ölkələrin və siyasi qrupların dəstəyinə baxmayaraq bu proses nəticə vermədi. Çünki əsas siyasi qüvvələr bu prosesin əleyhinə idi. Onlar OMON qiyamına dəstək vermədilər. Cəmiyyətin həmrəyliyi və əsasən də hakimiyyətin qətiyyəti qiyamın qarşısını aldı. Bundan sonra Azərbaycanda silahlı çevrilişlərə son qoyuldu.
OMON hadisələri Azərbaycan tarixində qara səhifə kimi qalacaq. Həmin qiyam baş tutsaydı, dövlətçiliyimizin gələcəyi sual altına düşəcəkdi”.
