İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun Azərbaycana planlaşdırılan səfərinin təxirə salınması ilə bağlı maraqlı iddialar gündəmə gəlib. Bildirilir ki, bu qərarın əsas səbəbi Türkiyənin İsrailə məxsus “Sion Wing” adlı 1 nömrəli rəsmi təyyarənin öz hava məkanından istifadə etməsinə icazə verməməsi olub. Oxşar hadisə ötən il də baş verib. Həmin vaxt İsrail Prezidenti İshak Hersoqun Bakıda keçirilən COP29 tədbirinə qatıla bilməməsi də Türkiyənin hava məkanını İsrail təyyarələri üçün bağlaması ilə əlaqələndirildi.
Bu kimi hallar beynəlxalq hüququn hansı prinsiplərinə əsaslanır? Bir ölkə öz hava məkanını digər ölkənin dövlət və hökumət nümayəndələrinin istifadə etməsinə necə və hansı hallarda qadağa qoya bilər?
1xeber.media xəbər verir i Globalinfo.az-a danışan Hüquq və Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, politoloq Xəyal Bəşirov bildirib ki, hava məkanlarının bağlanması praktikası beynəlxalq hüquqda artıq uzun müddətdir mövcuddur:
“Bu məsələ ilə bağlı əsas beynəlxalq sənəd 1944-cü ildə imzalanmış və 1947-ci ildən qüvvəyə minmiş Çikaqo Konvensiyasıdır. Həmin konvensiya hava məkanları, mülki aviasiya, hava gəmilərinin hərəkəti, qəza hallarının araşdırılması və digər bu kimi məsələləri əhatə edir. Bu sənədə paralel olaraq müxtəlif əlavə protokollar da mövcuddur. Çikaqo Konvensiyası eyni zamanda ölkələrin daxili qanunvericiliyinə inteqrasiya olunub. Məsələn, Azərbaycanda da “Aviasiya haqqında” qanun bu konvensiyanın tələblərinə uyğun şəkildə qəbul edilib. Türkiyədə də konvensiyanın müddəalarına əsasən, daxili qanunvericilik çərçivəsində hava məkanının bağlanması qərarları verilə bilər.”
Politoloq əlavə edib ki, dövlətlər müəyyən hallarda – məsələn, mülki aviasiya üçün təhlükə yarandığını düşündükdə və ya digər ölkənin təyyarəsini risk kimi qiymətləndirdikdə – hava məkanını bağlaya bilərlər:
“Daha çox dövlətlərarası münasibətlər gərgin olduqda bu imkanlardan istifadə edilir. Məsələn, Avropa ölkələri Rusiyanın hava gəmilərinə hava məkanlarını bağlayıblar. Bu addımlar da Çikaqo Konvensiyası və həmin ölkələrin daxili qanunvericiliklərinə uyğun şəkildə atılır. Türkiyənin İsrailə münasibətdə atdığı addımların da bu kontekstdə qiymətləndirilməsi mümkündür. Münasibətlərdəki gərginlik, təyyarənin təhlükəsizliyinə zəmanətin verilməməsi və digər səbəblər bu qərarın arxasında dayana bilər.”
