Nüvə dövrü 80 il əvvəl ABŞ-ın Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərlərinə atom bombaları atması ilə başlayıb və dünyanın siyasi tarazlığını dəyişdirib. Sonrakı onilliklərdə Marşall adalarından Nevada səhrasına qədər uzanan nüvə sınaqları minlərlə insanın həyatına təsir göstərir.
Uşaqlıq xatirələrində qorxu
ABŞ-ın Yuta ştatında böyüyən Meri Dikson 1950-1960-cı illərdə məktəblərdə uşaqlara verilən "əylin və qorunun” təlimatları ilə böyüyən milyonlarla amerikalıdan biri olub. O, sonradan başa düşüb ki, qonşu Nevada ştatında yeni nüvə silahlarının partladıldığı sınaqlar aparılıb. Həmin dövrdə o və ailəsi radiasiya şüalanmasının tez-tez daşındığı külək istiqamətində yaşayıb.
Dikson tiroid xərçənginə tutulduğunu, bacısının lupusdan vəfat etdiyini, digər bacısına isə bağırsaq xərçəngi diaqnozu qoyulduğunu, ailəsinin bir çox üzvündə də müxtəlif xəstəliklərin müşahidə edildiyini deyir. Onun sözlərinə görə, sadəcə beş küçəlik ərazidə 50-dən çox insan xərçəng, autoimmun xəstəliklər, doğuş qüsurları və düşüklərlə mübarizə aparıb.
"Külək istiqamətində yaşayanlar"
CNN-in xəbərinə görə, Nevada sınaq sahəsinə yaxın əyalətlərdə - Arizona, Nevada, Yuta, Oreqon, Vaşinqton və Aydahoda yaşayan və radiasiyaya məruz qalan insanlar sonradan "külək istiqamətində yaşayanlar” kimi tanındılar.
ABŞ ətraf mühitin mühafizəsi agentliyi bildirir ki, radiasiya ilə təmas xərçəng riskini artırır və qəbul edilən doza yüksəldikcə risk də artır.
Nüvə çağının başlanğıcı və yarış
1945-ci ildə Xirosima və Naqaskidə 110 min nəfərin həyatına son qoyan atom bombaları nüvə silahlanma yarışının əsasını qoyub. Soyuq müharibə illərində ABŞ, Sovet İttifaqı, Böyük Britaniya, Fransa və Çin daha güclü nüvə arsenalı yaratmaq uğrunda mübarizə aparıblar.
1945-1996-cı illər arasında 2 mindən çox nüvə sınağı keçirilib. Bu sınaqların hər biri dünya təhlükəsizliyinə həm dəstək verən, həm də təhdid yaradan nüvə caydırıcılığının bir hissəsi olub.
Sınaqlar harada aparılıb?
ABŞ əsasən Nevada və Marşall adalarında, Sovetlər İttifaqı Qazaxıstanda və Arktik okeandakı Novaya Zemlyada, Böyük Britaniya Avstraliyada və Kiritimati adasında, Fransa Əlcəzair və Polineziyada, Çin isə Sincan əyalətindəki Lop Nur səhrasında nüvə partlayışları həyata keçirib.
ABŞ Müdafiə Nazirliyi isə nüvə sınaqlarından təsirlənən insanlarla işləməyə və onların narahatlıqlarını dinləməyə sadiq olduqlarını açıqlayıb.
Hələ də davam edən miras
Nüvə silahlarının Yaponiyada dağıdıcı istifadəsindən 80 il, yerüstü sınaqların ən intensiv dövründən isə onilliklər keçsə də, dünyanın nüvə ilə bağlı hesablaşması hələ də başa çatmayıb
