Vəziyyət heç də yağ kimi deyil: yerli istehsal azalır, idxal artır, qiymət qalxır
Ət və süd məhsulları ilə bağlı vəziyyət getdikcə dramatikləşir. Müvafiq qurumların məlumatlarına baxmayaraq, istehlakçılar kərə yağı, ət, süd və süd məhsullarının keyfiyyətinin aşağı düşməsindən, qiymətlərinin qalxmasından şikayətlənirlər.
Kərə yağı ilə bağlı vəziyyət xüsusilə qəlizdir. Vətəndaşlar məhsulun istehlak xüsusiyyətlərinin təbiilikdən uzaq olmasından şikayətlənirlər, lakin bu, onun qiymətinin qalxmasına mane olmur.
Bu arada statistika maraqlı hallara işıq salır. Gömrük hesabatlarından da məlum olduğu kimi, bizdə kərə yağının pərakəndə satış qiyməti alış qiymətindən iki dəfə artıqdır. İqtisadçılar bunu aşağı istehsal və məhdud sayda təchizatçı ilə izah edirlər.
Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyub Hüseynovun dediyinə görə, yerli istehsal tələbatın cəmi 30 faizini ödəyir və buna görə də kərə yağı xaricdən gətirilir: “Qiyməti və keyfiyyəti aşağı salmaq üçün məhsulunuzun istehsal həcminin artmasına nail olmaq lazımdır”.
Ekspert iddia edir ki, vergilər, nəqliyyat xərcləri və pərakəndə satış şəbəkələrinin mənfəəti şəklində üst-üstə düşməyi nəzərə alsaq, pərakəndə satış qiyməti uzağı 50 faiz baha ola bilər, qiymət etiketi isə 15-16 manat və ya 9 dollardan çox olmamalıdır.
“Ölkədə rəqabətli bazar olmadığından, xüsusən də idxal seqmentində neft müştərilərimizə xeyli baha başa gəlir. Bundan əlavə, yerli istehsalın həcmi çox azdır. Xaricdən gətirilən yerli qablarda qablaşdırılan məhsullar yerli məhsul adı altında satılır. Nəhayət, ölçü götürüldükdə yüksək və aşağı keyfiyyətli idxal müxtəlif nisbətlərdə qarışdırılır ki, bu da maya dəyərinə və pərakəndə satış qiymətlərinə təsir göstərir. Ümumiyyətlə, belə maxinasiyalar yağın maya dəyərini 20-30 faiz aşağı salır”, – deyə Cəfərli bildirib.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatları vəziyyətə ziddiyyətlər əlavə edib: süddən kərə yağı və digər yağların idxalı kəmiyyət ifadəsində 2,5 dəfə, dəyər ifadəsində isə 3,3 dəfə artıb. Bunun fonunda ixrac da artıb. İlin əvvəlindən Azərbaycan Rusiyaya kərə yağı tədarükünü artırıb (!). “Rosselxoznadzor” “VetIS” Federal Dövlət İnformasiya Sisteminin məlumatlarına istinadən bildirir ki, yanvarda respublikamızdan ölkəyə 649 ton məhsul idxal edilib, ötən ilin eyni ayı ilə müqayisədə bu rəqəm 150 ton olub.
N.Cəfərlinin fikrincə, söhbət reeksportdan gedir: “Əslində bu, yerli istehsal olunan malların ixracı deyil. Qonşu ölkədə logistika ilə bağlı problemlər olduğu üçün iş adamlarımız yağı xaricdən alıb, Rusiyaya satırlar. Yerli istehsal buna qadir deyil, çünki o, daxili tələbatın cəmi 10 faizini ödəyir və pərakəndə satışda satılan yağ Yeni Zelandiya və Avstraliyadan, eləcə də Baltikyanı ölkələrdən gətirilir”.
Mağazalardakı yağın keyfiyyətinin aşağı olması və qiymətinin baha olması vətəndaşları onu rayonlardan sifariş etməyə vadar edir, lakin bu halda da xarici müdaxilələrdən zəmanət yoxdur. Ən maraqlısı isə İndoneziya (40,67 min ton) və Malayziyadan (23,9 min ton) palma yağı idxalının artması ilə bağlı statistik rəqəmlərdir. Ötən il bu tropik məhsulun 65 min tonu Azərbaycana gətirilib. Hara getdiyi bəlli deyil…
Azərbaycan Qida və İçkilər Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri Emin Dostyari jurnalistlərə açıqlamasında söyləyib ki, on minlərlə ton “palma yağı”nın idxalı ilə bağlı xəbərlərə baxmayaraq, mağaza rəflərində onu tapmaq mümkün deyil. Ona görə də onu kimin və hansı məqsədlə idxal etdiyi, ən əsası bizə hansı keyfiyyətdə məhsulun çatdırıldığı bilinmir.
Bunun fonunda Antiinhisar Nəzarəti və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin rəsmisi Elman Sadıqov “Bakı Aktual” verilişində məlumat verib ki, seçim geniş olsa da, mağazalardan kərə yağı almır: “Mağazalarda məhsul çeşidi çoxdur, amma mən şəxsən aldığım məhsulun istehsalının şahidi olmağa üstünlük verirəm. Çoxları mənim kimi istehsal prosesi onların gözünün qabağında gedən məhsulları seçir”.
Ayna.az
Bununla razılaşmamaq çətindir, lakin iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA.AZ-a açıqlamasında deyib ki, baş verənlərin əsas səbəbi rəqabətin olmamasıdır: “Bizim hesablamalara görə, kərə yağının kiloqramı 5,3 dollara, yəni 9 manata gətirilir. Halbuki bizim piştaxtalarda 18 manatdan 25 manata kimidir. Orta hesabla bu, kiloqramı üçün 12 dollardan çoxdur”.
