Azərbaycanda təhsil sistemində son illərdə saxta diplomlarla bağlı ciddi tədbirlər görülsə də, bu proses əsasən müəllimləri əhatə edib, məktəb psixoloqları və kitabxanaçılar üçün eyni qaydalar tətbiq olunmayıb.
Bunun nəticəsində isə fərqli ixtisasları bitirmiş, lakin uzun illər bu sahədə çalışan şəxslər öz sahələrində heç bir akademik hazırlıq olmadan fəaliyyət göstərməyə davam edirlər.
Müşahidələr göstərir ki, bu vəziyyət isə məktəblərdə psixoloji xidmətin keyfiyyətinin aşağı düşməsinə, kitabxanalardan düzgün istifadə edilməməsinə və şagirdlərin mütaliə səviyyəsinin zəifləməsinə səbəb olur.
Modern.az-a açıqlamasında təhsil sahələri üzrə ekspert Kamran Əsədov bildirib ki, məktəb psixoloqlarının əsas vəzifəsi şagirdlərin psixoloji durumunu düzgün qiymətləndirmək, onların problemlərini aşkar etmək və məktəbdə sağlam psixoloji mühitin yaradılmasına töhfə verməkdir. Lakin hazırda məktəblərdə çalışan psixoloqların böyük bir hissəsi bu sahə üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssislər deyil:
“Bir çox hallarda pedaqoji və ya başqa sahələr üzrə təhsil almış şəxslər məktəb psixoloqu kimi fəaliyyət göstərir. Bu isə onların şagirdlərin psixoloji problemlərini peşəkar şəkildə həll etməsinə mane olur. Məktəb psixoloqlarının ixtisaslı olmaması şagirdlərin davranış pozuntularının vaxtında aşkar edilməməsinə, məktəb zorakılığı hallarının qarşısının alınmamasına və psixoloji dəstəyə ehtiyacı olan uşaqlara kömək edilməməsinə səbəb olur”.
Ekspert bildirib ki, bu problemin həlli üçün məktəb psixoloqlarının sertifikasiyası mexanizmi tətbiq edilə bilər:
“Məktəblərdə çalışan psixoloqlar üçün mütəmadi olaraq təlimlər, seminarlar və ixtisasartırma proqramları təşkil edilməlidir. Bundan əlavə, onların sertifikatlaşdırılması üçün testlər və psixoloji bilikləri yoxlayan imtahanlar keçirilə bilər. Azərbaycanda psixoloji sahədə fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq qurulmalı və məktəb psixoloqları üçün əlavə ixtisasartırma proqramları həyata keçirilməlidir. Bu tədbirlər nəticəsində məktəblərdə çalışan psixoloqların peşəkarlıq səviyyəsi yüksələcək və şagirdlərə göstərilən psixoloji xidmətin keyfiyyəti artacaq”.
Kitabxanaçılarla bağlı da oxşar problemlemin olduğunu dilə gətirən K. Əsədov qeyd edib ki, məktəblərdə kitabxanaçı vəzifəsində çalışanların əksəriyyəti kitabxanaçılıq və informasiya idarəçiliyi sahəsində ali təhsil almamış şəxslərdir. Bu isə kitabxanalarda müasir idarəetmə sistemlərinin tətbiqinə mane olur. “Müasir dövrdə kitabxanaçılar yalnız kitabları rəflərə düzməklə deyil, həm də müasir texnologiyalar vasitəsilə informasiya resurslarını idarə etməklə məşğul olmalıdırlar. Azərbaycanda isə bir çox məktəb kitabxanaları hələ də köhnə metodlarla idarə olunur, rəqəmsal kitabxana sistemləri tətbiq edilmir və şagirdlərin mütaliəyə marağını artıracaq strategiyalar həyata keçirilmir”.
“Məktəb kitabxanaçılarının peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması üçün də sertifikasiyaya ehtiyac var. Kitabxanaçılar üçün xüsusi monitorinq mexanizmləri tətbiq olunmalı və onların iş fəaliyyəti mütəmadi qiymətləndirilməlidir. Həmçinin, ali təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq çərçivəsində kitabxanaçılar üçün əlavə təlimlər və kurslar təşkil edilməlidir. Kitabxanalar yalnız kitab saxlamaq üçün bir məkan deyil, həm də şagirdlərin tədqiqat bacarıqlarını inkişaf etdirən, onları elmi biliklərə yönləndirən mərkəzlər olmalıdır. Bu səbəbdən, kitabxanaçılar informasiya idarəçiliyi, kitabxana idarəetməsi və mütaliə vərdişlərinin formalaşdırılması üzrə biliklərə malik olmalıdırlar”.
Bu iki sahənin inkişafı üçün daha geniş monitorinq sistemi yaradılmalı olduğunu bildirən ekspertin sözlərinə görə məktəb psixoloqları və kitabxanaçılar üçün sertifikatlaşdırma sistemi tətbiq edildikdən sonra onların iş fəaliyyətləri mütəmadi olaraq qiymətləndirilməli və nəticələr əsasında əlavə təlimlər və ixtisasartırma proqramları hazırlanmalıdır.
“Hər iki sahədə çalışan şəxslərin bilik səviyyəsi müvafiq ekspert komissiyaları tərəfindən yoxlanılmalı və onların bu vəzifələrə uyğun olub-olmadığı müəyyən edilməlidir. Əgər müəyyən edilərsə ki, həmin şəxslər bu sahə üzrə kifayət qədər bilik və bacarığa malik deyillər, onlar üçün əlavə təhsil və ya alternativ iş yerləri təklif edilməlidir.
Məktəb psixoloqlarının və kitabxanaçıların təsadüfi seçilməsinin qarşısını almaq üçün gələcəkdə bu vəzifələrə qəbul qaydaları daha ciddi olmalıdır. Yeni işə qəbul olunan şəxslər yalnız müvafiq ali təhsilə malik olduqda bu vəzifələrdə çalışa bilməlidirlər. Bundan əlavə, ali təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq çərçivəsində məktəb psixoloqları və kitabxanaçılar üçün mütəmadi olaraq inkişaf proqramları təşkil edilməli və onların bilikləri daim yenilənməlidir”.
“Sertifikasiya və monitorinq mexanizmlərinin tətbiqi, ixtisasartırma proqramlarının genişləndirilməsi və işə qəbul sisteminin təkmilləşdirilməsi bu sahədə olan problemləri həll edə bilər. Əks halda, məktəblərdə təsadüfi şəxslərin psixoloq və kitabxanaçı kimi çalışması davam edəcək və bu da təhsil sistemində ciddi keyfiyyət problemlərinə yol açacaq. Azərbaycanda təhsil islahatlarının effektivliyini artırmaq üçün yalnız müəllimlər deyil, məktəb psixoloqları və kitabxanaçılar da sertifikatlaşdırılmalı və mütəmadi şəkildə ixtisaslarını artırmalıdırlar. Yalnız bu yolla təhsilin keyfiyyətini artırmaq və şagirdlər üçün daha effektiv tədris mühiti yaratmaq mümkün olacaq”- deyə sonda o qeyd edib.
