Türkiyədə baş verən son siyasi proseslər müxtəlif tərzdə şərh edilir, fərqli versiyalar irəli sürülür. Diqqətçəkən bir iddia isə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın varisi üçün münbit şərait yaratmasıdır.
Əslində siyasi varislik köhnəlməyən, gündəmdən düşməyən, tez-tez aktuallaşan və geniş müzakirələrə səbəb olan bir mövzudur. Bu baxımdan belə bir iddianın olması təbiidir. Şübhəsiz R. T. Ərdoğan Türkiyə tarixinə düşəcək nadir simalardandır. Lider üçün vacib olan xarizmatikiyi, çox siyasətçilərə xas olmayacaq tərzdə açıq sözlü olması və cəsarətli addımları ilə həm Türkiyə, həm də dünya siyasi tarixində özünə yer edib. Lakin hər siyasətçi kimi bir gün onun da hakimiyyəti bitəcək. Buna görə də yerinə kimi qoyacağı, ya da kimi görmək istədiyi varisinin kimliyi maraq doğur.
Türkiyə demokratik ölkədir. Hərçənd potensial bir Qərb demokratiyası sayılmasa da yerləşdiyi regionu nəzərə aldıqda demokratik ölkə olması şübhəsizdir. Özü də bu demokratiya konstitusiya ilə sabit və dəyişməzdir. Belə olduğu üçün deyə bilərik ki, R. T Ərdoğanın yerinə birbaşa kimisə təyin etməsi mümkün deyil.
Əslində Türkiyə demokratiyasında və siyasi ənənəsində varislər təyin edilmir, yetişir. Misal üçün, R. T. Ərdoğan faktiki olaraq Nəcməddin Ərbakanın tələbəsi, dolayı yolla varisi idi. Yəni sağ camiyədən çıxmışdı. Türkiyə siyasi sistemində varisin başa keçməsi üçün ustadını üstələməsi lazımdır. Ərdoğanın vaxtilə N. Ərbakana dediyi “yaş yetmiş, iş bitmiş” ifadəsi hələ də yaddaşlardadır.
Son zamanlar Ərdoğanın potensial varisi kimi bir çox şəxsin adı çəkilsə də onlardan biri xüsusi diqqət çəkir. Söhbət Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidandan gedir. Xüsusilə onun həm keçmiş MİT rəhbəri olması, həm də Ərdoğanın ən yaxın silahdaşı, inandığı şəxs olması bu versiyanı gücləndirir.
MİT Türkiyə dövlətçiliyinin onurğa sütunu sayılır. H. Fidan isə bu posta nə az, nə çox, 3 ildən artıq rəhbərlik edib. Xarici işlər naziri kimi də Hakan Fidan çox ciddi işlər görür. Şübhəsiz bu şəxs həm də Ərdoğanın “qara qutusu” sayılır. Lakin bütün bunları bir kənara qoysaq H. Fidanın R. T. Ərdoğanın varisi olması inandırıcı deyil. Onun kəşfiyyatçı keçmişi, bir az da Türkiyə film sektorunun yaratdığı təəssürat onun varis olma fikrini yaradıb.
H. Fidan ambisiyalı şəxs deyil. MİT-ə 13 il rəhbərlik etməsi belə Fidanın şəxsi ambisiyanın olmadığını demək üçün bəsdir. Ərdoğan hakimiyyəti rəqibləri ilə bölüşə bilmədiyini nəzərə alsaq ətrafındakı kadrları xüsusi seçdiyini demək olar.
Məsələnin digər tərəfi də Türkiyənin dövlət ənənəsidir. Belə ki, Türkiyə tarixində və siyasi sistemində kəşfiyyatçıların hakimiyyətə gəlməsi təcrübəsi yoxdur. Bunu daha çox post sovet ölkələrində görmək mümkündür. Rusiyada bu ənənə hələ də davam edir.
Ərdoğanın varislik məsələsinə gəldikdə, hazırda AKP tərkibində onun yerinə gələcək ambisiyada bir şəxs yoxdur. Ərdoğanın buna icazə verməsi də real deyil. Yəni Ərdoğan varis istəmir. Belə olduqda o zaman onu varisi yox, vaxtı gəldikdə rəqibi əvəzləyəcək.
Turan Rzayev
