Laçında Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin iştirakı ilə baş tutan Zirvə toplantısı Rusiya, ABŞ, Qərb, İran və Hindistan kimi böyük güclərin diqqətini bir daha Bakıya yönəltdi.
Xüsusilə İran və Rusiya tərəfindən Azərbaycanın xarici siyasi xəttinə yönəlik müəyyən geosiyasi təzyiqlər müşahidə olunur. Bənzər yanaşma Qərbin də Bakıya mövqeyində nəzərə çarpır. ABŞ isə bu mürəkkəb situasiyada balans siyasəti aparmağa çalışsa da, regional təsir dairəsini genişləndirməyi hədəflədiyi görünür.
Ekspertlərin fikrincə, Laçın görüşünün nəticələri həm regional, həm də qlobal güclərin maraq dairəsində yeni geopolitik mexanizmləri işə salmağa şərait yaradır.
Üç liderin Laçında bir araya gəlməsinə beynəlxalq reaksiya necə olacaq? Regionda maraqlı olan qüvvələr – Rusiya, ABŞ, Qərb, İran və Hindistandan Bakıya təzyiqlər gözlənilirmi?
Globalinfo.az-a danışan politoloq Züriyə Qarayeva deyib ki, Laçında Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin iştirakı ilə baş tutan Zirvə görüşü Cənubi Qafqazda geosiyasi güc balansını dəyişdirə biləcək yeni bir regional mexanizmin əsasını qoyur:
“Bu zirvə təkcə rəmzi və strateji məna daşımır, həm də müəyyən gücləri narahat edən bir çox mesajlar verir.
Laçın görüşü üç istiqamətdə yeni mexanizmlərin aktivləşdirilməsinə səbəb olur:
1.Regional koordinasiya və müdafiə bloklaşması: Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan üçbucağı artıq sadəcə siyasi tərəfdaş deyil, potensial olaraq hərbi və təhlükəsizlik əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi üçün platforma kimi çıxış edir. Bu, Cənubi Qafqaz və Orta Asiya üçün yeni güc mərkəzinin formalaşması deməkdir.
2.Alternativ nəqliyyat və enerji marşrutları: Zəngəzur dəhlizinin açılması, Azərbaycanın enerji və nəqliyyat siyasətinin Türkiyə və Pakistanla daha sıx inteqrasiyası Rusiya və İranın maraqlarına toxunur. Bu, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb marşrutlarında balansın dəyişməsinə səbəb ola bilər.
3.İslam dünyasında liderlik iddiası: Azərbaycan və Türkiyənin Pakistanla birlikdə hərəkət etməsi, İslam dünyasında qərarverici üçlüyün formalaşmasının əlaməti kimi görünə bilər. Bunun bəzi müsəlman ölkələrində qısqanclıqla qarşılanması gözləniləndir.
Rusiya bu cür formatları özünün təsir dairəsinin daralması kimi görünür. Moskva Cənubi Qafqazda “sabitlik” bəhanəsi ilə öz mövqeyini qorumağa çalışsa da, artıq balans Türkiyə və onun müttəfiqləri istiqamətində dəyişir. Buna cavab olaraq isə informasiya müharibəsi intensivləşə, sülhməramlıların fəaliyyəti vasitəsilə lokal gərginliklər yaradıla, həmçinin Ermənistana yönəlik gizli dəstəklər artırıla bilər”.
Politoloq əlavə edib ki, İran üçün Zəngəzur dəhlizi “qırmızı xətt” kimi qəbul olunur:
“Laçın görüşü və Zəngəzurla bağlı mesajlar Tehranda ciddi narahatlıq doğurur. İran sərhəd boyu hərbi təlimlər keçirə və sərt bəyanatlarla çıxış edə bilər. Azərbaycana qarşı ideoloji və dini arqumentlərlə yönəlik təzyiqləri (məsələn, dini məzhəb fərqləri) artırması da mümkündür. Bu ölkədə “şimal sərhədində NATO var” ritorikasının yenidən canlanması gözləniləndir.
Qərb dövlətləri, o cümlədən, ABŞ Azərbaycanın enerji və nəqliyyat layihələrində önəmli tərəfdaş kimi görünür. Amma paralel olaraq insan haqları, media azadlığı, demokratiya kimi mövzular vasitəsilə qeyri-rəsmi təzyiq alətlərini işə salınır. Həmçinin Ermənistanla sülh sazişinə dair proseslərdə siyasi şərtlər və vasitəçilik iddiaları ilə təzyiqlər artırılır. Laçın görüşü NATO üzvü olan Türkiyənin daha çox Cənubi Qafqaza daxil olması kimi qiymətləndirilə və Moskva ilə balanslı əlaqənin qalması üçün Bakıya təzyiq mexanizmləri tətbiq oluna bilər.
Hindistan məhz Pakistan faktoruna görə bu formatdan narahatdır. Dehli üçün İslamabadın belə bir strateji üçbucaqda yer alması, Cənubi Asiyaya təhdid kimi qəbul olunur. Bakı-İslamabad yaxınlaşması Hindistanın Azərbaycanla münasibətlərini soyuda bilər.
