Ən güclü qoxu hissinə malik heyvan hansıdır? - Gözlənilməz nəticə
Hazırda heyvanlar aləmində ən güclü qoxu hissinə sahib olan canlı adına bir neçə namizəd var. Bunlar arasında Afrika filləri, Afrika kisəli siçanı və qrif-hind toyuğu xüsusi qeyd olunur.
1xeber.media xəbər verir ki, "Livescience" nəşrinin təqdim etdiyi araşdırma nəticələri elm ictimaiyyətində böyük marağa səbəb olub.
Heyvanlar üçün qoxu hissi həyati əhəmiyyət daşıyır: o, qida tapmaqda, partnyor seçməkdə və yırtıcılardan yayınmaqda mühüm rol oynayır. Lakin hansı növün ən yaxşı qoxu hissinə sahib olduğunu dəqiq müəyyənləşdirmək çətindir.
İsveçin Linköpinq Universitetindən zooloq Matias Laska izah edir ki, təxminən 5,8 milyon fərqli qoxu molekulu mövcuddur və onların yalnız az bir hissəsi müxtəlif növlər üzərində sınaqdan keçirilib. Bu səbəbdən də "A növü B növündən daha yaxşı qoxu hissinə malikdir” kimi ümumi ifadələr elmi baxımdan əsassızdır.
Qoxunu ölçmək niyə çətindir?
Qoxu hissinin araşdırılması digər hisslərdən fərqli olaraq olduqca mürəkkəbdir. Görmə və eşitmədən fərqli olaraq, qoxuların ölçülməsi və idarə olunması çətindir – onlar havada və ya suda fərqli şəkildə yayılır, kimyəvi quruluşları isə olduqca kompleksdir.
Ən çox qoxu reseptoru olan heyvan: Afrika filləri
Qoxu hissinin gücünü təyin edən göstəricilərdən biri də qoxu reseptorlarını kodlayan genlərin sayıdır. 2014-cü ildə aparılmış araşdırmada məlum olub ki, Afrika filləri 1.948 qoxu reseptor geni ilə bu sahədə liderlik edir. Müqayisə üçün: insanlarda bu göstərici cəmi 396, itlərdə 811, siçanlarda isə 1.207-dir. Fillər bu güclü qoxu hissindən qida axtarışında, qohumlarını tanımaqda, yırtıcıları hiss etməkdə və cütləşmə partnyoru tapmaqda istifadə edir.
Qeyd edilməlidir ki, bu tədqiqat cəmi 13 məməli növünü əhatə edib və məsələn, çox güclü qoxu hissi olduğu deyilən ayılar bu siyahıya daxil edilməyib.
Beyindəki qoxu mərkəzi də mühüm rol oynayır
Qoxu hissini təyin edən başqa bir göstərici isə beyində qoxuların emalı ilə məşğul olan "qoxu soğanağı"nın ölçüsüdür. Məsələn, itlərdə bu hissə insanlarla müqayisədə çox daha böyükdür. Quşlar arasında isə ən həssas qoxu hissinə malik olan növ qrif-hind toyuğudur. Bu quşlar ölü heyvanların cəsədlərini böyük məsafədən qoxu ilə müəyyən edə bilirlər.
Lakin qoxu soğanağının böyük olması mütləq daha güclü qoxu hissi demək deyil. 2011-ci il tədqiqatları göstərib ki, oradakı neyronların sayı adətən ölçü ilə birbaşa əlaqəli deyil.
Minaları və vərəm xəstəliyini hiss edən siçan
Qoxu gücünü müəyyənləşdirməyin başqa yolu da spesifik qoxuları hiss etmə qabiliyyətidir. Bonn Universitetinin Sensor Dinamikası və Davranış Laboratoriyasından alim Tobias Aksels bildirir ki, Afrika kisəli siçanı son dərəcə həssas qoxu hissi sayəsində torpaq minalarını və vərəm xəstələrini aşkarlaya bilir.
Qoxunu bir molekula qədər hiss edən həşərat: İpəkqurdu
Onurğasızlar arasında isə ən güclü qoxu hissinə sahib olan canlı erkək ipəkqurdudur. Neiroetoloq Qabriella Vulfun izahına görə, bu həşəratlar dişi ipəkqurdunun feromonlarını 4,5 kilometrə qədər məsafədən hiss edə bilir, bəzən bircə molekula bəs edir.
Ağlasığmaz həssaslıq: Akulalar
Akulalar da inanılmaz dərəcədə güclü qoxu hissinə malikdir. Onlar ov tapmaq və partnyor seçmək üçün bu hissdən istifadə edir. Bəzi növlər 1:10 milyard nisbətində suda həll olunmuş kimyəvi maddəni hiss edə bilir. Lakin məşhur iddia olan "akula okeanda bir damcı qanı hiss edir” ifadəsi sadəcə mifdir.
Qeyd edək ki, insanların qoxu reseptorları itlərdən az olsa da, bəzi meyvə qoxularını daha yaxşı hiss etdikləri sübut olunub.
Nəticə: Universal çempion yoxdur
Beləliklə, heyvanlar aləmində universal olaraq "ən yaxşı qoxu hissi olan” bir canlı yoxdur. Hər bir növ öz yaşayış mühiti və ekoloji nişinə uyğun şəkildə spesifik qoxulara qarşı daha həssas təkamül edib. Kimisi öz ovunu tapmaq üçün, kimisi cütləşmək və ya təhlükədən qaçmaq üçün bu qabiliyyəti daha da gücləndirib.
