Xəbər verdiyimiz kimi, ABŞ Prezidenti Donald Tramp ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin İranın üç nüvə obyektinə uğurla hücum etdiyini açıqlayıb. Hazırda İranın bu hücumlara cavab verib-verməyəcəyi, münaqişənin daha da genişlənməsi ehtimalı müzakirə mövzusudur.
ABŞ-ın İrana zərbəsi münaqişənin daha da böyüməsinə səbəb olacaq?
Globalinfo.az-a danışan politoloq Oqtay Qasımov deyib ki, ABŞ-ın İrana zərbə endirməsi gözlənilən idi:
“Xüsusilə nəzərə alsaq ki, düz bir il öncə ABŞ və İsrail hərbçiləri Aralıq dənizi bölgəsində İranın mümkün hücumuna qarşı təlimlər keçirmişdilər. Son günlərdə gərginləşən münasibətlər də bu qarşıdurmanın qaçılmaz olduğunu göstərən əsas amillərdən biri idi. Hazırda maraqlı sual odur ki, ABŞ bu prosesdə birbaşa iştirak edəcəkmi?
Çünki ABŞ Prezidenti uzun müddətdir ki, tərəddüdlü və qeyri-müəyyən açıqlamalarla həm ictimaiyyəti, həm də siyasi dairələri qeyri-sabit vəziyyətdə saxlayır. Hazırda ehtimallar var ki, proses artıq başlayıb və ABŞ İranı birbaşa hədəfə almayacaq. Lakin bununla bağlı fərqli ehtimallar və spekulyasiyalar da mövcuddur.
Bəzi iddialara görə, ABŞ İranı əvvəlcədən mümkün zərbələr barədə məlumatlandırıb. İranın və ABŞ Prezidentinin son açıqlamaları da bu ehtimalı bir qədər gücləndirir. Əsas məsələ budur: bu zərbələr əvvəlcədən razılaşdırılmış, simvolik zərbələrdir, yoxsa real və qəti hərbi müdaxilə? Bu suala cavab tapmaq üçün qarşıdakı bir neçə gün həlledici olacaq.
Əgər İran elan etdiyi kimi, ABŞ-ın endirdiyi zərbələrə cavab olaraq bölgədəki ABŞ hərbi bazalarına və obyektlərinə hücum edərsə, bu, vəziyyətin ciddi şəkildə eskalasiya edəcəyinin göstəricisi olacaq.
Əks halda, əgər İran sadəcə İsrail ərazisinə simvolik cavablarla kifayətlənəcəksə, deməli, daha fərqli və nəzarət olunan bir ssenari ilə üz-üzəyik.
Bütün hallarda ABŞ Prezidentinin açıqlamaları diqqət çəkir. Əgər Fordo nüvə araşdırma mərkəzi, Donald Trampın da dediyi kimi, tamamilə sıradan çıxarılıbsa, bu, fərqli və daha təhlükəli ssenarinin gerçəkləşməsi demək olacaq. Əgər məlum olsa ki, bu zərbələr sadəcə imitasiya xarakteri daşıyır, o zaman vəziyyət daha sakit ssenari üzrə davam edə bilər.
Hazırda konkret ssenaridən danışmaq çətindir. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, Tramp özü də həm İsrail, həm də ABŞ daxilindən ciddi təzyiqlər altındadır. ABŞ cəmiyyətinin əhəmiyyətli hissəsi isə bu münaqişəyə qoşulmağa qarşıdır.
Nəticə etibarilə iki əsas ssenari mövcuddur:
1. Əvvəlcədən razılaşdırılmış, simvolik zərbələrlə məhdudlaşan və danışıqlara yol açan ssenari;
2.Eskalasiyanın genişlənməsi və ABŞ-ın daha böyük hərbi qarşıdurmaya cəlb olunması ehtimalı.
Düşünürəm ki, həm ABŞ, həm İsrail, həm də İran bu münaqişənin uzunmüddətli və genişmiqyaslı savaşa çevrilməsində maraqlı deyillər. Əksinə, hər üç tərəf onu mümkün qədər tez nəzarət altına almaqda maraqlıdır.
Yaxın bir neçə gün ərzində mənzərə daha da aydınlaşacaq. Əgər İran doğrudan da danışıqlar masasına qayıdarsa, biz prosesin yenidən diplomatik müstəviyə keçəcəyinin şahidi ola bilərik”.
