Ermənistan hökumətinin Rusiyanın boyunduruğundan qurtulmaq, Qərblə yaxınlaşmaq, boynuna Aİ xaltası keçirmək arzusu bitib-tükənmək bilmir. Bu məqsədinə nail olmaq üçün baş nazir Nikol Paşinyan bütün yollara baş vurur, bir sıra addımlar atır.
Elə son günlər İrəvanı çalxalayan apostol kilsəsinə qarşı “səlib yürüşü”, rusiyalı iş adamı Samvel Karapetyanın həbsi də bunun bariz nümunəsidir. Kilsənin və Karapetyanın Kremlin nəzarətində olduğu sirr deyil. Eyni zamanda Samvelin rəhbərlik etdiyi, əslində Rusiyaya məxsus “Ermənistan Elektrik Şəbəkəsi”nin də milliləşdirilməsi prosesinə start verilməsi, İrəvanın Moskvanın təsir rıçaqlarını azaltmaq istəyindən xəbər verir.
Təsadüfi deyil ki, baş nazir Nikol Paşinyan bu gün çıxışında şirkətin əməkdaşlarını siyasi intriqalarda ittiham edərək, onların işdən qovulacağına eyham vurub. Şübhəsiz ki, söhbət Kallasın səfəri zamanı Nikola təqdim edilən və Rusiyanın adamları olduğu ehtimal edilən şəxslərin siyahısından gedir.
Eyni zamanda Ermənistan XİN-in Makron və Lavrovun çıxışına göstərdiyi münasibət də bundan xəbər verir. Lavrovu Ermənistanın daxili işlərinə qarışmaqda ittiham edən Ararat Mirzoyan KTMT tədbirində iştirakdan da imtina edib. Proseslərin bu məcrada davam etməsi fonunda Avropa İttifaqının Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Kaya Kallasın İrəvana iki günlük səfəri də diqqətdən kənar qala bilməzdi. Ermənistanı mühüm tərəfdaş adlandıran xanım Kallasın “Ermənistanla Avropa İttifaqı arasında münasibətlər heç vaxt indiki qədər yaxşı olmayıb” bəyanatı da boş yerə səsləndirilməyib. Çünki ortada Gürcüstan təcrübəsi var və rəsmi Tbilisinin Aİ ilə “vidalaşması”, Rusiya ilə iqtisadi sahədə yaxınlaşma barədə qərar qəbul etməsi Brüsseldə heç də xoş qarşılanmayıb. Buna görə də əsas diqqət Ermənistana yönəlib.
Müəyyən yollarla İrəvanı Kremlin orbitindən uzaqlaşdırmaq, Aİ-nin əsas hədəfidir. Bunun üçün hətta maliyyə yardımı da göstərilə bilər.
Maraqlıdır ki, paralel olaraq, paytaxt İrəvanda Aİ ilə yaxınlaşma əleyhinə etiraz aksiyaları keçirilir. Təbii ki, bu aksiyaların başında Kremlin əlaltısı olan sabiq prezidentlər Robert Köçəryan və Serj Sarkisyan dayanır. 2026-cı il seçkilər ərəfəsində Moskvaya yalmanaraq, canla-başla xidmət etdiyini sübuta yetirmək istəyən Köçəryan dəstəsi, yenidən hakimiyyətə qayıtmaq kimi absurd bir xəyala da qapılıb. Bu aksiya, Kallasın səfəri, Mirzoyanın bəyanatları, kilsəyə qarşı hücumlar göstərir ki, artıq Ermənistan Rusiya və Qərbin toqquşma məkanına çevrilib.
Avropa rəsmisinin İrəvana səfərini Paşinyan və hakim partiyaya yaxın media böyük uğur, Aİ-yə üzvlüklə bağlı atılan iri addım kimi qiymətləndirir. Bu, seçki ərəfəsində başa düşüləndir. Çünki Nikol Paşinyanın seçkidə istifadə edəcəyi əsas şüarlardan biri də Avropaya yaxınlaşma olacağı şübhəsizdir. Amma işin maraqlı tərəfi odur ki, hər zaman olduğu kimi, Aİ rəsmisinin bəyanatları, imzalanan sənədlər ciddi əhəmiyyət kəsb etmir. Məsələn, yekun mətbuat konfransında hər iki tərəf Tərəfdaşlıq Gündəliyi sənədi üzərində işin başa çatdığını elan edərək, əvvəlki məqamlarda göstərilən yanaşmanı bir daha təsdiqləyib.
Baş nazir Nikol Paşinyan isə bu sənədi Avropa İttifaqı ilə yeni, tarixi sənədin imzalanması kimi təqdim etməyə çalışır. Əslində isə bu sənəd yeni CEPA və ya ona bərabər bir sənəd deyil. CEPA-dan irəli gələn bir sənəddir ki, ən azı kağız üzərində CEPA-nın icrasının effektivliyini artırmağa imkan verəcək. Başqa sözlə, imzalanacaq sənəd sırf işlək xarakter daşıyır. CEPA kimi qanunvericilik qüvvəsinə malik deyil. Ölkələrin parlamentləri və Avropa parlamenti tərəfindən ratifikasiya olunmayıb. Adi, əlamətdar bir sənəddir.
Tərəflər bununla yanaşı Avropa İttifaqının may ayında qəbul etdiyi Qara Dəniz Strategiyasına Ermənistanın da qoşulma niyyətini müzakirə ediblər. Sənəd əslində sırf anti-Rusiya sənədidir. Logistika, dənizçilik, energetika və digər sahələrdə Rusiyadan yan keçmək, Rusiyanın Ukrayna ilə müharibəsində Qara dəniz uğurlarını puça çıxarmaq cəhdidir. İrəvanın bu sənədə qoşulması bir tərəfdən anti-Rusiya geosiyasi koalisiyasına qoşulması, digər tərəfdən isə enerji, nəqliyyat və digər sahələrdə səmərəli əməkdaşlıq etmək iqtidarında olmadığını sübuta yetirməsi deməkdir.
Bundan əlavə, Ermənistan XİN başçısı Ararat Mirzoyan Avropa ittifaqı ilə təhlükəsizlik və müdafiə dialoqunun da başladığını açıqlayıb. Avropa İttifaqının Ümumi Təhlükəsizlik və Müdafiə Siyasəti mütəmadi olaraq yenilənən sənəddir ki, bu da həm Avropanın öz maraqlarına, həm də son illərin geosiyasi mübarizəsində Rusiya ilə qarşıdurma siyasətinə əsaslanır. Bu dialoq isə Ermənistanın Rusiyadan hərbi texnika və silah-sursatın alışında asılılığını tamamilə ləğv etmək məqsədi güdür. Hələ 2024-cü ilin rəqəmlərinə baxsaq, Ermənistanın digər ölkələrlə hərbi-texniki əməkdaşlığında Rusiyanın payının son 3-4 ildə 96 faizdən 10 faizə qədər azaldığını görərik.
Ehtimal etmək olar ki, Aİ bu 10 faizlik payı da ləğv etmək niyyətini güdür. Bundan əlavə, seçkilərdən sonra Rusiyanın Gümrüdəki 102-ci hərbi bazası ilə bağlı məsələ də gündəmə gələ bilər. Çünki erməni cəmiyyətində artıq bunun cücərtiləri görünür. Rusiya sərhədçilərinin bir sıra ərazilərdən yığışdırılması, “Zvarnots” hava limanında vəzifələrini erməni hərbçilərə təhvil verməsi bu silsilənin ilk halqası hesab edilə bilər. Güman edilir ki, 102-ci hərbi bazanın ləğvi bu məsələnin kulminasiya nöqtəsi olacaq.
Kallasın səfəri zamanı viza liberallaşdırılması dialoqu da baş tutub. Bir müddət əvvəl belə bir müzakirənin başlaması, Ermənistanda hakim komandanın mediası tərəfindən böyük uğur kimi təqdim edilsə də, paralel olaraq, sıravi ermənilərin Avropa ölkələrinə viza əldə etmək məsələsində ciddi çətinliklərlə üzləşdikləri ortaya çıxmışdı. Əslində bu məsələ 2017-ci ildən gündəmdədir. Avropa tərəfi bu yaxınlarda Ermənistana viza liberallaşdırılması məsələsini həll etməmişdən əvvəl İrəvanın Avropa standartlarına yaxınlaşmalı və onlara əməl etməli olduğu yol xəritəsini verib.
Avropa bürokratiyasını başa düşmək və bütün sahələrdə yüksək Avropa standartlarını, xüsusilə Aİ-nin tərəfdaş ölkələri üçün viza liberallaşdırılması prosedurlarını çətinləşdirən miqrasiya ilə bağlı gücləndirilmiş milli və ümumavropa siyasətini dərk edərək, Ermənistandakı mövcud rejimin funksional səriştəsizliyi, institusional iqtidarsızlığı ilə bu proqramı vaxtında həyata keçirə bilməyəcəyi aydındır.
Bu sadalananlar isə sübut edir ki, Kallasla aparılan danışıqlar, edilən müzakirələr, imzalanan adi sənədlər sırf seçkilərlə və Rusiya ilə münasibətlərlə bağlıdır. Çünki Ermənistan hakimiyyətinin CEPA-da nəzərdə tutulan instutisonal islahatlara hazır olduğunu və ya bunu həyata keçirməyə resurs və gücünün olduğunu söyləmək mümkün deyil. Burada məsələ sırf Avropanın geosiyasi maraqlarının təmin edilməsidir ki, Nikol Paşinyan da buna tam razılıq verib.
