Məlum olduğu kimi, dünən Türkiyəyə məxsus C-130 hərbi nəqliyyat təyyarəsi Azərbaycandan Türkiyəyə uçarkən Gürcüstan ərazisində qəzaya uğrayıb. Qəza nəticəsində 20 türk hərbçi şəhid olub.
Qəza nəticəsində təyyarədə olan 20 nəfərin hamısının həyatını itirdiyi bildirilir. Qəzadan dərhal sonra Prezident İlham Əliyev Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğana başsağlığı verib, daha sonra iki lider arasında telefon danışığı baş tutub.
Azərbaycanın aidiyyəti strukturlarının rəhbərləri də türkiyəli həmkarları ilə təmasdadırlar.
Azərbaycan öz qardaşlıq borcuna sadiq qalaraq baş vermiş qəzaya olduqca həssas yanaşır, bununla bağlı qarşıya çıxan məsələlərin həllinə hərtərəfli dəstək göstərir.
Hazırda sosial mediada və bəzi media vasitələrində qəzanın başvermə səbəbləri ilə bağlı müxtəlif rəylər səsləndirilir. Təəssüf ki, rəsmi rəy olmadan hətta qeyri-real konspiroloji versiyalar irəli sürənlər də var.
Qəzanın səbəbi ilə bağlı müxtəlif versiyalar irəli sürülsə də, ən çox müzakirə olunan variant təyyarənin texniki durumu və yaşıdır.
“AzPolitika” xəbər verir ki, sözügedən təyyarənin texniki xarakteristikası və Azərbaycandakı missiyası ilə bağlı bəzi məlumatlar açıqlanmaqdadır. Məsələn, “calibre.az”-ın ilkin məlumatlarına görə, təyyarə Gəncə hava limanına dünən eniş edib və hava limanında təxminən iki saat gözləyib. Bu müddət ərzində heç bir kənar müdaxilə və ya təyyarəyə yaxınlaşma cəhdi qeydə alınmayıb.Təyyarənin ekipajı da hava gəmisinin göyərtəsini və hava limanının ərazisini tərk etməyib.
Təyyarənin göyərtəsində hərbi paradda iştirak edən F-16 qırıcı təyyarələrinə xidmət göstərən texniki heyət olub. Onlar bütün standart təhlükəsizlik prosedurlarını yerinə yetiriblər və yalnız bundan sonra təyyarəyə miniblər.Bu proses hava limanının təhlükəsizlik kameraları tərəfindən də qeydə alınıb.
Təyyarədə F-16 üçün mexaniki ehtiyat hissələri daşınıb. Mövcud məlumata görə, təyyarənin göyərtəsində partlayıcı maddə olmayıb.
Bundan əlavə, təyyarənin qalıqlarının ilkin müayinəsi zamanı da heç bir xarici zərbə əlamətləri aşkar edilməyib. Müqayisə üçün, AZAL-ın sərnişin təyyarəsi Qroznı üzərində vurulandan sonra qəza yerində təyyarənin göyərtəsinin qəlpələrlə zədələnməsi dərhal görünürdü. Türkiyə hərbi təyyarəsində belə əlamətlərin görünmədiyi bildirilir ki, bu da qəzanın texniki səbəblə bağlı olması ehtimalını artırır.
"Buna görə də C-130-un korpusunda kənar təsir elementlərinin olmaması onun vurulma ehtimalını istisna edir. Hətta təyyarənin içərisində partlayıcı maddə və ya qurğunun olması və partlaması ehtimalını götürsək belə, qəzaya uğramış təyyarənin korpusunda mütləq şəkildə partlayışın izləri olmalıydı", - deyə apa-ya danışan mənbə qeyd edib.
İlkin olaraq, qəzanın iki mümkün səbəbi nəzərdən keçirilə bilər.
Birinci mümkün səbəb təyyarənin yaşı ilə bağlıdır. C-130 təyyarəsi uzun müddət xidmətdə olub və 5 il əvvəl - 2020-ci ildə əsaslı təmirdən keçib. Mütəxəssislərin fikrincə, korroziya örtük elementlərinin və ya struktur komponentlərinin məhv olmasına səbəb ola bilərdi, bu da havada yüksək təzyiq altında təyyarənin qəzaya uğraması üçün ciddi əsasdır. Bu hallara sözügedən təyyarələrlə bağlı artıq beynəlxalq səviyyədə rast gəlinib. 1990-cı illərdə ABŞ Silahlı Qüvvələrinə məxsus "Herkules" təyyarəsi məhz bu səbəbdən qəzaya uğramışdı.. C-130 təyyarələri 60 ildən çoxdur ki, xidmətdədir və geniş sayda mülki və hərbi variantlara malikdir. İllər ərzində dünya miqyasında onlarla bağlı bir sıra ciddi hadisələr qeydə alınıb.
İkinci ehtimal təyyarədə daşınan yüklə bağlıdır. Təyyarədəki konteynerlər və ya ayrı-ayrı hissələr etibarlı şəkildə bərkidilmədikdə, uçuş zamanı yerlərini dəyişə və daxili gövdə komponentlərinə dəyə bilər. Bu cür zərbələr nəzəri olaraq struktur deformasiyasına səbəb ola bilər ki, bu da kritik hallarda təyyarəyə nəzarətin itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Bu da qəza üçün tam yetərli səbəbdir.
Bütün bunlar hazırda sosial mediada səslənən bəzi konspiroloji iddiaların əsassız olduğunu göstərir.
Vacib olan məsələlərdən biri odur ki, “qara qutu”ların axtarışı mürəkkəb olmayacaq. Belə ki, təyyarə dağlıq və ya meşəlik ərazidə deyil, düz ərazidə qəzaya uğrayıb. Bu o deməkdir ki, dəqiq uçuş məlumatları və ekipajın səsli rabitəsi tezliklə əldə edilə bilər.
Qeyd edək ki, qəzanın istintaq Gürcüstan və Türkiyə tərəfindən aparılır. Azərbaycan da öz növbəsində qardaş Türkiyəyə əvvəldən tam dəstək verib. Səbəbin nə olmasından asılı olmayaraq, qəzada Şəhid olan hərbçilərə Allahdan rəhmət, qardaş Türkiyəyə başsağlığı veririk.
Türkiyədə yayımlanan “Türkiyə” qəzeti isə təyyarənin qəzaya uğramasında xarici müdaxilə və sursat partlayışı versiyasının araşdırılacağını yazıb. Xatırladaq ki, sözügedən qəzet ölkədə hökumətyönlü media kimi tanınır.
Musavat.com
