Yalan danışmaq insan təbiətinin qaçılmaz bir hissəsidir və buna həyatın müxtəlif sahələrində rast gəlirik: şəxsi münasibətlərdən tutmuş peşəkar fəaliyyətlərə qədər.
Yalançıların davranış xüsusiyyətlərini bilməklə aldadıcılığı tanımaq mümkündürmü?
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin hazırladığı üsulları təqdim edirik.
İnsanlar niyə yalan danışır?
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin agenti Maykl Floydun sözlərinə görə, insanların çoxu xoşagəlməz nəticələrdən qaçmaq üçün yalana əl atırlar. Aldatma bir az bəzədilmiş hekayə qədər zərərsiz və ya mühüm məlumatların gizlədildiyi vəziyyətlər qədər ciddi ola bilər, xüsusən də işgüzar mühitdə.
Yalanın tanınması üsulları
1. Yalançılar haqqında ümumi miflər:
• Göz təmasından yayınmaq. Əksinə, yalançılar daha etibarlı görünmək üçün tez-tez baxışlarınızı tutmağa çalışırlar.
• Göz hərəkətləri. Araşdırmalar sürüşkən gözlərlə yalan arasında əlaqəni təsdiqləməyib.
2. Aldatmanın əsas əlamətləri:
• Süni üz ifadələri. Həqiqi duyğular xüsusi əzələ qruplarını əhatə edir. Məsələn, əsl təbəssüm göz ətrafındakı əzələləri aktivləşdirir, bu, saxta təbəssümlə baş vermir.
• Pauzalar və qeyri-müəyyənlik. Yalançılara hekayə hazırlamaq üçün əlavə vaxt lazımdır ki, bu da onların nitqindəki tərəddüd və tərəddüdlərdə özünü göstərir.
Cavablardan yayınma. Çox vaxt yalançılar mövzunu dəyişməyə və ya birbaşa cavablardan qaçmağa çalışırlar.
• Lazımsız arxayınlıqlar
Güvən yaratmaq üçün “Mən mütləq həqiqəti deyirəm” və ya “Mənə güvən” kimi ifadələrdən istifadə olunur.
• Aqressiv davranış və manipulyasiya. Yalançı aqressiya nümayiş etdirə və ya diqqəti yayındırmaq üçün günahkarlıq hisslərini oyatmağa çalışa bilər.
Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin yanaşmaları
Maykl Floyd yalanın beş əsas əlamətini müəyyənləşdirib:
1. Qeyri-şifahi siqnallar. Həddindən artıq jest, üzə toxunma və ya öskürək aldatmağı göstərə bilər.
2. Cavablardan yayınmaq. Birbaşa ifadələrdən yayınmaq və digər insanın diqqətini yayındırmağa çalışmaq.
3. Həddindən artıq arxayınlıq. Həmsöhbətini sözlərinin doğruluğuna inandırmaq üçün davamlı cəhdlər.
4. Aqressiya. Yalançı söhbətə hakim olmaq üçün digər şəxsə hücum edə bilər.
5. Manipulyasiya. Sualların tez-tez təkrarlanması və ya cavab əvəzinə boş ifadələrin istifadəsi.
Maraqlı fakt: Həqiqi təbəssüm göz ətrafında “qaz ayaqları”nın görünməsinə səbəb olur, saxta təbəssüm isə yalnız ağız əzələlərini istifadə edir.
Kontekstin əhəmiyyəti
Kontekst təhlili əsas rol oynayır. Məsələn, çətin vəziyyətdə olan, lakin heç bir problemi olmadığını iddia edən bir insan həqiqəti gizlədə bilər.
Maraqlı müşahidələr:
• Orta hesabla insanlar gündə 1-2 dəfə yalan danışırlar.
• Yalan danışmaq beynin yaradıcı düşüncə ilə əlaqəli sahələrini aktivləşdirir.
• Qadınlar daha çox inkişaf etmiş emosional həssaslıqlarına görə aldadıcılığı tanımaqda daha şanslı və daha müvəffəqiyyətli olurlar.
• Yalan detektorları tam dəqiq deyil, çünki aldatma maskalana bilər.
• Əksər insanlar daha cəlbedici görünmək və ya münaqişədən qaçmaq üçün sosial vəziyyətlərdə yalan danışmağa əl atırlar.
Aldadıcılığı ifşa etmək davranışın, nitqin və kontekstin diqqətlə təhlilini tələb edir. Ancaq yadda saxlamaq lazımdır ki, heç bir üsul 100 faiz dəqiqliyə zəmanət vermir.
lent.az
