Broyler toyuğunun insan sağlamığında yaratdığı fəsadlar barədə çox danışılır. Çünki, broyler toyuqları da GMO məhsulu hesab olunur. Nəzərə alaq ki, 1930-cu illərdən bu yana dünyada ən çox quşçuluq məhsullarının geni dəyişdirilib. Əgər 1957-ci ildə bu toyuqların çəkisi 905 qram idisə, 2005-ci ildə broyler toyuqları 4 kiloqram ağırlığına çatıb.
Ümumilkdə, broyler toyuqları genetik modifikasiya olunmuş (GMO) qida növü hesab olunur. Bu toyuqlar aldığı qida maddələrinin hamısını ətə çevirirlər. Toyuq təbii yolla 12-16 həftəyə böyüməlidirsə, fabrikdə 5 həftə ərzində 1 kilodan çox çəkiyə sahib olur. Azərbaycanın broyler müəssisələrində, toyuqlar 40 gündən sonra kəsilir. Türkiyədə isə bu rəqəm 28 gündür.
Amerika alimlərinin apardığı araşdırmalara görə, bütün dünyada, eləcə də qabaqcıl Avropa ölkələrində broyler təssərrüfatında istifadə edilən yemlərin tərkibinə çoxsaylı dərman vurulur.
Hətta bu dərmanların sayının 59 olduğu bildirilir. Standartlara görə, ətlik toyuqlar kəsimə gedəcəksə, 7 gün əvvəl antibiotik və dərmanlı qidaların verilməsi dayandırılmalıdır. Buna səbəb insanların sağlamlığını nəzərə almaqdır. Broyler toyuqlarına vurulan antibiotiklərin 15-26% onların canlarında qalır. Broyler toyuqlarının əti kimi, onun bəzi hissələrinin də istehlakı risklidir.
“Onkoloji xəstəliklərin sayı artdı…”
Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan Tibb üzrə fəlsəfə doktoru Abbas Bağırov deyir ki, 90-cı illərdə ölkəmizdə “fransız budu” adlanan toyuq budları satılırdı:
“Fransadan gətirilən toyuq budları çox ucuz idi. Ona görə də imkansız insanların qida rasionunda “fransız budu” xüsusi yer tuturdu. Bir mütəxəssis kimi təəssüflə deməliyəm ki, bu cür qidaların qəbulundan sonra ölkəmizdə onkoloji xəstəliklərin artması müşahidə olundu. Onkoloji xəstəliklərin sayının və diapozonunun artmasını birbaşa həmin budlarla əlaqəli olmasını deyə bilməsək də, süni şəkildə hormonal preparatları yeritməklə qidalara mutasiya olunmuş əlavələri qarışdırmaqla onların çəkisini süni şəkildə artıraraq kökəldilmiş toyuq məhsullarının istifadəsi məhz onkoloji xəstəliklərin artmasına təkan verir”.
Broyler toyuqları niyə zərərlidir?
Müsahibimiz qeyd edir ki, əhalinin böyük hissəsi broyler toyuqlarının daimi istifadəçisidir:
“Nəzərə alaq ki, broyler toyuqları passiv şəkildə böyüyürlər. Onlar təbii işıqlanmadan uzaqdırlar. İstənilən canlı nə qədər çox hərəkət etsə, bir o qədər sağlam olar və orqanizmdə xəstəlik törədən maddələrin, sərbəst radikalların həcmi az olar. Çünki hərəkət zamanı qan dövranı artır və bədəndən xaric olunan toksinləri tər və digər ifrazat vasitələri ilə xaric edilir. Nəticədə orqanizmin daxili mühiti sərbəst qalır. Bu da sağlamlığın əsas əlamətlərindən biridir.
Lakin broyler toyuqları passiv böyüyürlər. Ancaq bədənin zülal hissəsi arıtır. Sümük sistemi tam formalaşmır, sümükləri çox kövrək olur. Eyni zamanda, 14-16 həftəyə böyüməli olan toyuqlar cəmi 40-45 günə yetişdirilir, özü də yüksək çəki ilə. Bu isə o deməkdir ki, həmin toyuqların əmələ gəlməsi, yetişdirilməsi üçün hormonal maddələr, streoidlər tətbiq olunur. Bunlarsa süni çəki artımına səbəb olur”.
“Broyler toyuqlarının səbəb ola biləcəyi xəstəliklər”
Abbas Bağırov xatırladır ki, broylerdə toyuqların kütləvi şəkildə xəstələnməsinin qarşısını almaq üçün müxtəlif antibiotiklərdən, müxtəlif vaksinlərdən istifadə edilir:
“Hərəkətsiz qaldıqları üçün həmin dərman preparatları toyuq ətinin tərkibində toplanıb qalır. İnsanlar həmin toyuq ətlərini istehlak edərkən insan orqanizminə keçir. Beləliklə də hormonal məhsullar hormonal sistemin pozulmasına səbəb olur. Digər sərbəst radikallar isə əlavə xəstəliklərin yaranmasına təkan verir.
Hormonal məhsullar gənc nəslə qidalar vasitəsi ilə keçərək həm cinsi inkişafı zəiflədir, həm də cinsiyyət vəzlərinin funksiyasını pozur, həm insulin dirənci, həm patoloji piylənmə yaradır, həm də hərəkət fəaliyyətsizliyi yaradan patologiyalara yol açır. Broyler toyuqlarından daha çox istifadə edən qadınlarda süd vəzi xərçənginin əmələ gəlməsi, kişilərdə isə cinsi funksiyanın zəifləməsi, böyrək, qaraciyər xəstəliklərinin və hətta onkoloji xəstəliklərin artması ciddi şəkilə müşahidə olunur”.
