Dünya siyasi arenasında baş verən son proseslər mühüm geosiyasi mövqeyə malik Azərbaycandan yan keçmir. Bu baxımdan, indiki məqamda İran, İsrail, Türkiyə kimi böyük dövlətlərin liderlərinin Bakıya səfərləri müzakirə predmetinə çevrilib. Bu səfərlər öncəsində Azərbaycan Prezidentinin Çində apardığı danışıqlar və imzalanan sənədlər mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Rəsmi Bakı İran-İsrail, həmçinin Ankara-Təl-Əviv arasında gərginliyin aradan qaldırılması üçün vasitəçi qismində və ya danışıqlar üçün platforma olaraq çıxış edə bilərmi? Azərbaycanın regional və beynəlxalq sferada rolunun artması göz önündədir. Diplomatiya masasında nələr var?
ABŞ-ın Sovet İttifaqında milli məsələlər üzrə keçmiş müşaviri və Avrasiyada etnik və dini məsələlər üzrə ekspert Pol Qobl Globalinfo.az-a açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan İsraillə yaxşı münasibətləri olan bir müsəlman ölkəsi kimi vasitəçilik etmək üçün münasib mövqedədir:
“Aydındır ki, məhdudiyyətlər var: bunun bir qismi Bakının özünün, digərləri isə Tehranın Cənubi Azərbaycanla bağlı narahatlıqlarıdır. Amma Bakının burada öz töhfəsini verməyə çalışması yaxşı olardı. Bu, çox bəyənilər və bir çox paytaxtlarda Bakıya qarşı etimadı artırardı.
İlham Əliyev anlayır ki, münaqişələrin olduğu indiki dünya nizamında ikinci dərəcəli dövlətlər üçün yeni imkanlar yaranıb. İndi beynəlxalq münasibətlərdə təkcə böyük güclər rol oynamır və o (İlham Əliyev – red.), regionun digər bir neçə dövləti kimi bu imkanları dəyərləndirir. Aydındır ki, beynəlxalq sistemin təbiətində tektonik yerdəyişmə baş verib. Bu, görünən olsa da, tam miqyası hələ məlum deyil”.
ABŞ-ın Azərbaycandakı sabiq səfiri Metyu Brayza isə bildirib ki, rəsmi Bakının Ankara ilə Təl-Əviv arasında danışıqlarda vasitəçilik etməsi mümkündür və cəlbedicidir:
“Çünki Azərbaycanın Türkiyə ilə dünyanın hər hansı bir ölkəsindən daha sıx əlaqələri var və həmçinin İsraillə təhlükəsizlik baxımından son dərəcə yaxın tərəfdaşlıq münasibətləri qurub. Bu baxımdan, Prezident Əliyevin Prezident Ərdoğanla Baş nazir Netanyahu arasında daha yaxşı münasibətlərin qurulmasına kömək edə biləcəyi təbiidir.
İsrail və İran arasında danışıqlara gəldikdə, mən Azərbaycanın burada rol oynayıb-oynamayacağına çox da əmin deyiləm. Azərbaycanın İranla münasibətləri, əsasən, İsraillə yaxın münasibətlərinə görə gərgindir. Ona görə belə bir ehtimal azdır. Lakin İran rejiminin gələcək addımlarından çox şey asılıdır, çünki Prezident Tramp yeni bir nüvə sazişi bağlamaq üçün İrana çox təzyiq göstərir”.
M.Brazya qeyd edib ki, Çin uzun müddətdir, Azərbaycanın neft və təbii qaz yataqlarına investisiya qoymaqda maraqlıdır:
“Azərbaycan isə balanslı xarici siyasət aparır. Başqa sözlə, Bakı hər hansı regional, siyasi təhlükəsizlik və ya iqtisadi bloklara qoşulmaqdan yayınıb və neft və təbii qaz kəməri siyasətinin sübutu kimi Avropa və ABŞ-la çox güclü əlaqələr saxlamağa çalışıb. Amma Bakı həm də həmsərhəd olduğu Rusiya və İranla müsbət əlaqələr saxlayır. Azərbaycan həm Rusiya, həm də İranla həmsərhəd olan yeganə ölkədir.
Çin isə Azərbaycan üçün həm də ona görə əhəmiyyətlidir ki, buradan və Şərqi Asiyadan ixrac edilən malları Mərkəzi Asiya, Xəzər dənizi, daha sonra isə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazilərindən keçərək Avropaya daşıyan Orta Dəhlizdə Pekin əsas rol oynayır. Odur ki, Azərbaycanın Çinlə həm iqtisadi, həm də siyasi münasibətlərini yaxşılaşdırmağa çalışması təbiidir”.
