Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun dəvəti ilə avqustun 22-də bu ölkəyə işgüzar səfər edib. Səfər bir çox baxımdan diqqət çəkir.
Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ölkələri, xüsusilə də Türkmənistanla münasibətləri təkcə coğrafi yaxınlıq və tarixi bağlarla izah olunacaq qədər sadə deyil. Bu əlaqələr dərin strateji, iqtisadi, enerji maraqlarına hesablanır. Türkmənistanla münasibətlər isə bu çərçivədə xüsusi yer tutur. Çünki bu əlaqələr həm Azərbaycan üçün mühüm geosiyasi açılım yaradır, həm də bölgədə güc balansında mövqeyini möhkəmləndirir.
Türkmənistan digər türk ölkələri ilə müqayisədə özünəməxsus, bir qədər də qapalı və ehtiyatlı yanaşması ilə fərqlənir. Bu ölkənin BMT tərəfindən tanınan rəsmi neytrallığı, onun bütün diplomatik münasibətlərinə damğasını vurub. Elə TDT-yə müşahidəçi üzvlüyü də bununla əlaqədardır.
Bundan başqa, Azərbaycan və Türkmənistan arasında 1990-cı illərdən 2010-cu illərə qədər davam edən Xəzər dənizindəki mübahisəli neft yataqları ilə bağlı anlaşılmazlıqlar da olub. Hər iki tərəf yatağın özünə məxsus olduğunu iddia edib. Türkmənistan bəzən bu məsələ ilə bağlı sərt ritorika nümayiş etdirir, hətta məsələni beynəlxalq arbitraj səviyyəsinə çıxarmaqla hədələyirdi. Azərbaycan isə cavab olaraq prinsipial mövqe sərgiləyir, nəticədə münasibətlərdə gərgin fon yaranırdı.
Lakin bir neçə ildir ki, bu problemlər arxada qalıb. Hətta deyərdim, Prezident İlham Əliyevin Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla təkbətək görüşü, liderlərin bir-birinə “əziz qardaşım” deyə müraciət etməsi münasibətlərin dostcasına inkişafını nümayiş etdirir.
Liderlərin bu görüş zamanı ortaq mədəniyyət, tarix və dini dəyərlərə istinad etməsi isə gələcəyə yönəlmiş mesajdır. Bu, regionda yeni əməkdaşlıq modellərinin formalaşmasına və türk dövlətləri arasında inteqrasiyanın daha möhkəm zəmində qurulmasına yönəlmiş mühüm siyasi jestdir.
Azərbaycan və Türkmənistan arasında Xəzər dənizində əməkdaşlıq xüsusilə inkişaf edir. Türkmənistanın zəngin enerji resurslarının Qərbə çıxışı üçün Azərbaycan mühüm tranzit ölkəyə çevrilib. Azərbaycan Türkmənistan üçün etibarlı və şaxələndirilmiş marşrut təklif edə bilir. Bu, Türkmənistan üçün təkcə iqtisadi fayda deyil, həm də geosiyasi alternativ anlamına gəlir. Rusiya və Çin kimi dominant ölkələrin yaxınlığında olan Türkmənistan üçün Qərbə çıxış imkanları məhduddur. Azərbaycan bu məhdudiyyətləri qırmaqda körpü rolunu oynayır.
Bundan əlavə, iki ölkə arasında rəqəmsal kommunikasiya, nəqliyyat və logistika sahəsində yeni əməkdaşlıq layihələri inkişaf edir. Transxəzər nəqliyyat dəhlizi bu baxımdan təkcə iqtisadi deyil, həm də strateji arteriyadır. Bu dəhliz vasitəsilə Azərbaycan və Türkmənistan Avropa ilə Çin arasında kritik bir qovşaq rolunu oynayır. Bu reallıq Azərbaycanın regionda geoiqtisadi mərkəzə çevrilmək strategiyasına xidmət edir və Türkmənistan üçün də özünü izolyasiyadan çıxarmaq imkanı yaradır.
Eyni zamanda, AzərbaycanTürkmənistanla humanitar və mədəni əməkdaşlığa da xüsusi önəm verir. Dil, din, mentalitet baxımından ortaq köklər, iki xalq arasında təbii yaxınlıq yaradır. Bu, siyasi münasibətlərə də pozitiv fon qazandırır. Türkmənistanın Azərbaycanda həyata keçirmək istədiyi mədəni layihələr və Azərbaycanın bu ölkədəki təşəbbüsləri, o cümlədən təhsil, mədəniyyət və incəsənət sahəsində əməkdaşlıqlar daha uzunmüddətli və möhkəm tərəfdaşlığın əsasını qoyur. Füzulidə Türkmənistanın hədiyyəsi olan məscidin tikilməsini isə xüsusi jest hesab etmək olar.
Turan Rzayev
