İqlim dəyişikliyi Antarktidada buzlaqların əriməsinə səbəb olarkən, son vaxtlar A23a adlı nəhəng aysberqin Cənubi Atlantik okeanında hərəkətə keçməsi elm aləmində narahatlığa səbəb olmuşdu. 40 il ərzində sabit qalan bu aysberq nəhayət dünən quruya çırpılıb. Bəs haraya çırpılıb və bu vəziyyət hansı təhlükələri özündə cəmləşdirir?
1xeber.media mütəxəssislərin fikirlərini və son vəziyyətlə bağlı məlumatları təqdim edir.
İqlim dəyişikliyi dünya üzrə təbii ekosistemlərə dərin təsir göstərən amillərdən biri hesab edilir. İnsan fəaliyyəti, fosil yanacaqların istifadəsi və istixana qazlarının emissiyası qlobal temperaturun artmasına və qütb buzlaqlarının əriməsinə gətirib çıxarır.
Bu proses dəniz səviyyəsinin qalxması, okean axınlarının dəyişməsi və bioloji müxtəlifliyin təhlükə altına düşməsi kimi nəticələr doğurur. Xüsusilə Antarktida və Qrenlandiya bölgələrində baş verən buzlaq ərimələri, iri aysberqlərin qoparaq okeanlara qarışmasına səbəb olub və bu proses davam edir.
Son dövrlərdə A23a adlı nəhəng aysberqin Cənubi Atlantik okeanında hərəkət etməsi elm ictimaiyyəti və ekoloqlar arasında ciddi narahatlıq yaratmışdı. Dünən isə A23a quruya çırpılıb.
Kütləsi və sahəsi təəccübləndirir
A23a aysberqi 1986-cı ildə Antarktidanın "Filchner" buz şelfindən qopub. "Exeter" Universitetindən qütb tədqiqatçısı Martin Ziqartın sözlərinə görə, bu buzdağının uzunluğu onlarla kilometr, dərinliyi isə bir neçə yüz metrdir.
A23a 1.400 kvadrat mil (təxminən 3.632 kvadrat kilometr) sahəni əhatə edir ki, bu da demək olar Nyu York, Los Anceles və Hyuston şəhərlərini dolduracaq qədər böyükdür.
Bu nəhəng ölçülərinə görə A23a kontinental şelf ətrafında dəniz dibinə sıxılmış vəziyyətdə qalmışdı. 1962-ci ildə yaradılan və Antarktida ilə ətrafdakı okeanlarda elmi tədqiqatlar aparan "British Antarctic Survey" təşkilatının elmi rəhbəri Endryu Meyers bildirib ki, bu aysberq 2020-ci ilə qədər sabit qalıb, əridikcə kiçik hissələri suya düşüb və nəhayət dərin okeana keçib. 2024-cü ilin aprelində yenidən hərəkətə başlayaraq sonda quruya çırpılıb.
Cənubi Amerikadan Antarktida yarımadasına qədər uzanan "Scotia Ridge" adalarının ortasında yerləşən "Cənubi Corciya" adası sahillərində quruya oturan A23a burada yaşayan pinqvinlər və tülkülər kimi yerli fauna üçün narahatlıq yaradıb.
Çünki A23a-nın hərəkəti dəniz canlıları üçün təhlükə yarada biləcək ssenarini gündəmə gətirmişdi. Lakin aysberqin hazırda quruya oturması bu narahatlıqları azaldıb. Hətta buzdağının mövcud vəziyyəti ekosistem üçün müəyyən faydalar da verə bilər.
"British Antarctic Survey" qurumunun okean tədqiqatçısı Endryu Meyers bildirib ki, A23a-nın quruya oturmasının yerli fauna üçün ciddi təhlükə yaradacağı ehtimalı azdır. Meyers deyib: "Əgər aysberq burada qalarsa, Cənubi Corciyadakı yerli fauna üzərində mühüm təsir gözləmirik".
Bundan əlavə, buzdağının əriməsi nəticəsində yaranacaq qida maddələrinin pinqvinlər və tülkülər daxil olmaqla bütün yerli ekosistem üçün qida mövcudluğunu artıra biləcəyi qeyd edilib.
Parçalanma riski hələ də qalır! Bu, böyük problemlərə yol aça bilər
Digər tərəfdən, "A23a"nın parçalanma riski hələ də mövcuddur. Meyers son illərdə oxşar ölçülü buzdağlarının qısa müddətdə parçalanaraq əridiyini bildirərək deyib: "Böyük buzdağlarının şimala doğru irəliləməsi, lakin qısa zamanda əriməsi daha əvvəl də müşahidə edilib".
"A23a" bu prosesdə hissələrə ayrılarsa, dəniz nəqliyyatı üçün təhlükə yarada bilər, çünki daha kiçik buz parçaları balıqçılıq və yükdaşıma əməliyyatları üçün risk təşkil edir.
Antarktidadakı buz təbəqələri 30 il öncəyə nisbətən altı dəfə daha sürətli əriməyə başlayıb
Qrenlandiya və Antarktidadakı buz təbəqələri son 30 illə müqayisədə altı dəfə daha sürətli ərimə tempi nümayiş etdirir. Lakin bu proses adətən daha kiçik parçalar şəklində baş verir. Antarktidanın həssas ekosistemində dəyişiklik üçün çox böyük təsirlər lazım deyil və bu da elm adamları arasında narahatlıq yaradır.
Əriyən Antarktida buz təbəqələrinin qlobal təsirləri də mövcuddur. "Cənub okeanı" həm istiliyi, həm də karbonu udaraq iqlimi tənzimləməyə kömək edir, lakin istiləşən sular bu balansı çətinləşdirir və nəticədə dəniz səviyyəsinin qalxmasına səbəb olur.
