“ƏDV-nin geri qaytarılması sistemindən niyə Sədərək və Binə Ticarət mərkəzlərində istifadə edilmir?”
Azərbaycanda nağdsız ödənişlərin stimullaşdırılması və kölgə iqtisadiyyatının azaldılması məqsədilə bir neçə ildir ki, Əlavə Dəyər Vergisinin (ƏDV) geri qaytarılması mexanizmi tətbiq olunur. Vergi Məcəlləsinə görə, fiziki şəxslər supermarketlər, restoranlar və digər rəsmi pərakəndə satış obyektlərindən nağdsız qaydada məhsul və xidmət aldıqda ödənilən ƏDV-nin 15 faizini, nağd ödəniş zamanı isə 10 faizini geri almaq hüququna malikdirlər. Bu sistem həm dövlətin vergi daxilolmalarını şəffaflaşdırır, həm də vətəndaşların hüquqlarını və alış-veriş mədəniyyətini gücləndirir.
Lakin vətəndaşların bir hissəsi – xüsusilə Sədərək, Binə və Dərnəgül ticarət mərkəzlərində alış-veriş edənlər – bu sistemdən yararlana bilmədiklərini bildirirlər. Səbəb isə bu iri ticarət mərkəzlərində fəaliyyət göstərən obyektlərin böyük əksəriyyətinin rəsmi qeydiyyatdan keçməməsi, nəzarət-kassa aparatlarının quraşdırılmaması və VÖEN-siz fəaliyyət göstərmələridir.
Vergi eksperti Radil Fətullayev Referans-a bildirib ki, bu vəziyyət ciddi problem yaradır. Bu gün Sədərəkdə, Binədə və Dərnəgüldə çox az sayda obyekt var ki, nəzarət-kassa aparatına malikdir və ƏDV geri qaytarma sisteminə qoşulub. Belə obyektlərin çoxu qeyri-rəsmi işlədiyindən, nə vətəndaş elektron qəbz alır, nə də ƏDV-ni geri ala bilir. Halbuki, Vergi Məcəlləsinə əsasən sahibkar fəaliyyət göstərirsə, VÖEN almalı və bütün əməliyyatlarını rəsmiləşdirməlidir.
Ekspertin sözlərinə görə, bu vəziyyət yalnız alıcılara deyil, eyni zamanda digər rəsmi sahibkarlara da zərər vurur: “Sədərəkdə və Binədə topdansatış edən şəxslər rəsmi mağazalara mal satırlar, amma onlara elektron qaimə təqdim etmirlər. Nəticədə, həmin rəsmi vergi ödəyiciləri riskli vergi ödəyicisi statusuna düşür və ciddi maliyyə sanksiyaları ilə qarşılaşırlar.
Radil Fətullayev hesab edir ki, bu problemin həlli üçün vergi orqanları ciddi reydlər keçirməli, qeyri-rəsmi fəaliyyət göstərənləri qeydiyyata salmalı, məcburi şəkildə VÖEN aldırmalı və ƏDV mexanizmini geniş tətbiq etməlidirlər. Hazırda bu ticarət mərkəzlərində dövriyyə çox böyükdür. Amma bu dövriyyə nəzarətdən kənarda qaldığı üçün dövlət vəsait itirir. Eyni zamanda alıcılar hüquqlarından məhrum olur. Əgər VÖEN məcburi olarsa, ƏDV geri qaytarılması alıcılar üçün də əlçatan olacaq, ümumi iqtisadi mühit şəffaflaşacaq.
"Bu sahədə atılan hər bir addım dövlətin iqtisadi dayanıqlığını gücləndirəcək və sahibkarlıq mühitinə olan inamı artıracaq. Nəticə olaraq, vətəndaşların ƏDV-nin geri qaytarılması imkanından istifadəsinin məhdudlaşdırılması təkcə istehlakçı hüquqları ilə bağlı məsələ deyil, həm də iqtisadi sistemin şəffaflığı və ədalətliliyi baxımından ciddi məsələdir. Sədərək, Binə və Dərnəgül kimi ticarət mərkəzlərində vergi intizamının təmin olunması, ƏDV-nin geri qaytarılması sisteminin tətbiqi, yalnız fərdi alıcılar üçün deyil, həm də ümumi vergi sistemi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir", - deyə ekspert əlavə edib.
