XX əsrin 70-ci illərində Sovet İttifaqında yerli dillərin sıxışdırılması dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir. Belə bir tarixi şəraitdə Azərbaycan dilinin rəsmi hüquqi statusa qovuşdurulması, şübhəsiz, qeyri-adi siyasi iradə və uzaqgörənlik tələb edirdi.
Məhz Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1978-ci il aprelin 27-də qəbul edilən Konstitusiyada “Azərbaycan SSR-in dövlət dili Azərbaycan dilidir” maddəsinin yer alması milli iradənin dövlət məzmunu kəsb etməsinin parlaq nümunəsinə çevrilmişdir.
Dahi Lider Heydər Əliyev dilin yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də xalqın varlığını, milli yaddaşını və mədəni irsini yaşadan ali dəyər olduğunu qətiyyətlə bəyan edirdi. Dövlət dilinin konstitusion statusa qovuşması, faktiki olaraq milli müqavimətin və gələcək müstəqilliyin ideoloji bünövrəsi oldu. 1995-ci il Konstitusiyasında Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təsbit olunması Heydər Əliyev tərəfindən yürüdülən ardıcıl və sistemli dil siyasətinin davamı idi. Azərbaycan dili xalqın taleyinin, tarixinin, dünyagörüşünün daşıyıcısıdır. Ulu Öndər bu həqiqəti dövlət idarəetməsi
səviyyəsinə yüksəltmişdir. Ümummilli Liderin siyasi iradəsi ilə dövlətin əsas Qanununda dilin rəsmi status alması milli suverenliyin ilkin nişanəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Bu, həm də gələcək nəsillərin mənəvi sabitliyinə qoyulan möhkəm təməl idi.
2001-ci ildə imzalanan Fərmanla Dövlət Dil Komissiyasının yaradılması, 2002-ci ildə “Dövlət dili haqqında” Qanunun qəbul edilməsi və ana dilinə həsr olunmuş rəsmi günün təsis olunması dilin yalnız hüquqi deyil, həm də ictimai-mədəni nüfuzunun artırılması baxımından
mühüm hadisələr idi. Ulu Öndər Heydər Əliyev çıxışlarında dəfələrlə vurğulayırdı ki, “Xalqı xalq edən, milləti millət edən onun ana dilidir”. Dahi Liderin sözlərinə görə, “Öz dilini bilməyən, öz dilini sevməyən insan nə xalqını, nə də tarixini dərk edə bilər”. Bu yanaşma milli tərbiyənin və
dövlət strategiyasının əsas fəlsəfəsinə çevrilmişdir. Azərbaycan dilinin dövlət statusunun qorunması və inkişaf etdirilməsi prosesi Prezident
İlham Əliyev tərəfindən strateji xətt kimi davam etdirilir. Bu siyasət yalnız bir mədəni missiya deyil, həm də milli təhlükəsizlik, dövlət suverenliyi və vətəndaş həmrəyliyinin təminatıdır.
Dövlətimizin başçısının 2004-cü il yanvarın 12-də imzaladığı “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” Sərəncamına əsasən, hər il latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası ilə çap olunacaq əsərlərin siyahısı hazırlanır. Bundan başqa, həmin il yanvarın 14-də “Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəşri haqqında”, eləcə də 2007- ci il dekabrın 30-da “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin Azərbaycan dilində nəşri nəzərdə tutulan əsərlərinin siyahısının təsdiq edilməsi haqqında” sərəncamlarla ana
dilinin həyatımızın bütün sahələrində müfəssəl tətbiqi gerçəkləşib.
Müasir dövrün tələblərini və reallıqlarını nəzərə alan Azərbaycan Prezidentinin “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nı 2013-cü il 9 aprel tarixli Sərəncamı ilə təsdiq etməsi milli və mənəvi varlığımızın güzgüsü olan ana dilimizin saflığının və zənginliyinin qorunması baxımından mühüm tarixi hadisədir. Dövlət Proqramının məqsədi Azərbaycan
dilinin istifadəsinə və tədqiqinə dövlət qayğısının artırılması, dilimizin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsi, ölkədə dilçilik araşdırmalarının yaxşılaşdırılmasıdır.
Sənəd, eyni zamanda, dilçiliyin aparıcı istiqamətlərində fundamental və tətbiqi tədqiqatların inkişafına yönəldilmiş yaradıcılıq səylərinin birləşdirilməsini və dilçiliyin müasir cəmiyyətin aktual problemləri ilə əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur. Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” 2018-ci il 17 iyul tarixli Sərəncamı Azərbaycan dilinin inkişafı və tətbiqi dairəsinin daha da genişləndirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətimizin başçısının 2018-ci il noyabrın 1-də imzaladığı “Azərbaycan
dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Fərmanı ölkəmizdə dövlət dilinin daim diqqət mərkəzində saxlanıldığını bir daha təsdiq edir. Dil quruculuğu ilə bağlı olan bu sənəd Azərbaycan dilinin milli-mənəvi, siyasi-hüquqi statusunun möhkəmlənməsi istiqamətində atılmış mühüm addımlardan biridir.
Həmin Fərmandan irəli gələn vəzifələrin icrası çərçivəsində Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzi yaradılıb.
Beləliklə, Prezident İlham Əliyev Ulu Öndər Heydər Əliyevin dil siyasətini uğurla davam etdirərək, ana dilimizin hüquqi statusunun möhkəmləndirilməsini, qorunmasını və inkişafını dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirmişdir. Onun rəhbərliyi ilə həyata
keçirilən ardıcıl tədbirlər nəticəsində Azərbaycan dili milli kimliyimizin və mədəni irsimizin ayrılmaz rəmzi kimi daha da möhkəmlənmiş, beynəlxalq müstəvidə tanınması istiqamətində mühüm nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Bu siyasət həm xalqımızın mənəvi birliyini gücləndirir, həm də gələcək nəsillərə dəyərli milli irs kimi ötürülür.
Leyla Qəhrəmanova,
Sabirabad rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin elmi işçisi
