Azərbaycanda son illərdə müəllimlərin və direktor müavinlərinin sertifikasiyadan keçirilməsi, onların ixtisas biliklərinin və metodiki hazırlığının yoxlanılması dövlətin təhsil siyasətində keyfiyyətə yönəlik mühüm addım hesab edilir.
Elm və Təhsil Nazirliyi bu prosesi 2021-ci ildən etibarən mərhələli şəkildə tətbiq edir. 2022-ci ildə ilk dəfə olaraq 11 000-ə yaxın ibtidai sinif müəllimi sertifikasiya imtahanına cəlb edilib, nəticələrə əsasən 70%-dən çoxu müvafiq keçid balını toplayıb.
2023-cü ildə bu proses digər fənləri əhatə etməyə başladı və bu il sertifikasiyada 50 000-ə yaxın müəllimin iştirak edəcəyi gözlənilir.
Lakin eyni məktəbdə tədris prosesi ilə birbaşa məşğul olan məktəb direktorları bu prosesə daxil edilmir, baxmayaraq ki, onların da əksəriyyəti hələ də fənn üzrə dərs deyirlər.
Modern.az mövzu ilə bağlı təhsil sahələri üzrə ekspert Kamran Əsədovla həmsöhbət olub.
Müəllimlərə rəhbərlik edən şəxs bu prosesdən kənarda qalır
“Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 28.1 və 28.2-ci maddələrinə əsasən, təhsil müəssisəsinin rəhbəri idarəetmə və pedaqoji fəaliyyətin təşkili, müəllim heyətinin seçimində iştirakı və təhsilin keyfiyyətinə nəzarət funksiyalarını yerinə yetirir. Yəni qanunvericilik direktorların yalnız inzibati funksiyaları deyil, eyni zamanda pedaqoji prosesin təşkilində iştirakını da açıq şəkildə təsbit edir. Bu baxımdan onların pedaqoji biliklərinin yoxlanılmaması, lakin fənn üzrə dərs deməyə davam etmələri təhsil sistemində hüquqi və funksional ziddiyyət yaradır. Belə ki, müəllimlər mütəmadi olaraq biliklərini sübut etməyə məcbur olarkən, onlara rəhbərlik edən şəxs bu prosesdən kənarda qalır. Bu isə tədris prosesində liderlik nüfuzunu zəiflədir və ədalət prinsipinə ziddir”.
“Hazırda direktorların 18-24 saat arasında dərs deməsi hallarına rast gəlinir. Bu həm tədris keyfiyyətinə, həm də idarəetmənin effektivliyinə mənfi təsir göstərir. Xüsusilə böyük şəhərlərdə – Bakı, Gəncə, Sumqayıt və digər sıx şagird kontingentinə malik məktəblərdə direktorun həm inzibati işlərə, həm hesabatlara, həm valideynlərlə ünsiyyətə, həm də dərsə zaman ayırması mümkün deyil. Bu isə rəhbərlik prosesində gecikmələr, sənədləşmədə keyfiyyətsizlik və pedaqoji nəzarətin zəifləməsi ilə nəticələnir”.
Təhsil ekspertinin sözlərinə görə əgər gələcəkdə direktorlar dərs yükündən tam azad olsalar, bu idarəetmənin səmərəliliyinə ciddi şəkildə müsbət təsir göstərə bilər.
Belə bir model artıq bir çox ölkədə tətbiq olunduğunu vurğulayan Kamran Əsədov bildirib ki, Azərbaycan reallığında direktorların dərsdən tamamilə uzaqlaşdırılması mənfi nəticələr də doğura bilər:
“İlk növbədə, pedaqoji proseslə təmasın itməsi rəhbərlərin müəllim heyəti ilə bağlı qərarlarında qeyri-obyektivlik yarada bilər. Direktor sinfə girmədikdə, tədris prosesində baş verən çətinlikləri praktik olaraq müşahidə etmədikdə, onun verdiyi metodik qərarların keyfiyyəti zəifləyə bilər. Eyni zamanda, bu addım direktorların maaşına da təsir edəcək. Çünki müəllim maaşları əsasən dərs yükü əsasında formalaşır. İdarəetmə üçün əlavə maliyyə stimulları verilməzsə, bu, direktorluğa marağın azalmasına səbəb ola bilər”.
Direktorların da müəyyən fasilələrlə ixtisasartırma və idarəetmə sertifikasiyası keçməsi labüddür
“Əgər direktor yalnız idarəetmə ilə məşğul olacaqsa, o zaman onun təyin olunması, qiymətləndirilməsi və fəaliyyətinin monitorinqi idarəetmə indikatorlarına əsasən həyata keçirilməlidir. Belə indikatorlara məktəbin akademik nəticələri, buraxılış imtahanlarının nəticələri, müəllimlərin inkişaf dinamikası, məktəbdə sosial mühitin sabitliyi və valideyn məmnunluğu daxildir. Bu hallarda direktorun aylıq əməkhaqqı fənn üzrə dərs yükünə görə deyil, strateji nəticələrə görə formalaşmalıdır. Əlavə olaraq, direktorların da müəyyən fasilələrlə ixtisasartırma və idarəetmə sertifikasiyası keçməsi labüddür”.
K.Əsədov sonda bildirib ki, əgər bu dəyişikliklər həyata keçirilərsə, təhsilin idarəetməsində yeni mərhələyə keçid baş verəcək. Məktəblərdə səriştəli və idarəetmədə çevik menecerlərin formalaşması təmin olunacaq. Müəllimlər daha çox pedaqoji rəhbərlik görəcək, direktorlar isə inzibati işlərə boğulmadan strateji idarəetməyə fokuslana biləcəklər. Bununla yanaşı, bu keçid planlı, mərhələli və maddi dəstəkli şəkildə aparılmalıdır. Yəni direktorların dərs yükündən azad olunması yalnız qanuni dəyişikliklə deyil, həm də sosial təminat və qiymətləndirmə mexanizmləri ilə müşayiət olunmalıdır.
