Fransız mədəniyyəti bir zamanlar Qərbin özü idi. Dilimizdə cümlə əcnəbilərə xitabən dediyimiz “firəng” sözü fransız sözündəndir. Bir zamanlar bizim üçün, elə Şərqin böyük bir arealı üçün fransız turist sayılmırdı, turist fransız sayılırdı. Əcnəbi fransız idi.
Əlində nizə ilə, oxla, tüfənglə gəlmirdisə, demək o firəng idi. Başında dəbilqə yox, şlyapa ilə gəlirdisə, yerdə daş-qaş yox, çiçək axtarırdısa, demək, o firəng idi. Hələ də bəzi regionlarımızda bizə Avropadan gəlmiş bəzi qədimi əşyalara “firəngi” deyirlər. Kibrit, bıçağın və ipə atılan düyünün bəzi formaları “firəngi” adlanır.
Düzdür, biz bəzi qövmlər kimi Fransada yerləşib, “gəmidə oturub gəmiçi ilə dalaşmamışıq”, bu ölkədə rasist ideyalarla təşkilatlanmamışıq, amma bu ölkədə elə möhtəşəm ölmüşük ki, min salamatın yaşantılarından daha çox diridir bu ölüm. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Versalda Paris Sülh Konfransına gedən nümayəndə heyətinin “əbədi ezamiyyət”i və bu gün də orada qalan məzarları milyon saxta memorial kompleksdən daha qüdsidir.
1990-cı illərdə məsuliyyətsiz, huşsuz tələbələrin vacib imtahanda sürüşdürdüyü Qarabağ bu gün həqiqi balını qazandı. 2020-ci ildə ali imtahanda minlərlə doğrumuzu aparan qüvvələrin yanında olanlara, təbii, biz dost deyə bilmirik. Çağdaş Fransa siyasəti da bu ali imtahanda xalqımızın, dövlətimizin yanında olmadı. Amma bu münasibət Qafqaza nabələdlikdən doğmuşdu. Yəqin ki, zamanında firənglər arasında Azərbaycandan dərman bitkiləri ilə, gül-çiçəklə yanaşı qanqal, tikan toplayanlar da olub. Yoxsa illər sonranın siyasətində belə “error” baş verməzdi.
Axı biz heç vaxt Parisi partlatmamışıq. Nəinki Parisi, öz şəhərlərimizə, rayonlarımıza doluşub bizə göz dağı verənlərin komasını belə dağıtmamışıq. Bəli, bu nabələdliyin göstəricisi idi, bu, Fransanın Qafqaz siyasətindəki diletantlığının bir şəkli idi. Bu şəkil nabələdliyin rəmzi sübutu olan Azərbaycan-Fransa mədəniyyətlərinin tarixi bağı Natəvanın Fransadakı heykəlinin təhqir olunduğu qrafada daha yaxşı başa düşülür, təbii ki, qandığı bir qrafa olanlar üçün.
İndi isə - suveren Azərbaycanda ikinci dəfə qeyd olunan Silahlı Qüvvələr Günü ərəfəsində sadə həqiqətləri demək çox kişinin işidir.
Fransanın Azərbaycandakı səfiri Ann Buanon Şuşada cəmi 5 il əvvəl görə bilmədikləri üfüqləri nəhayət dilə gətirib. Fransanın Ermənistandakı səfiri Olivie Dekotininin Ermənistan tərəfdən Azərbaycan sərhədinə yaxınlaşıb binoklla görə bilmədiklərini Ann Şuşaya gedərək açıq gözlə görüb, heyrətə gəlib. Buanon Şuşada görülən işlərdən və Azərbaycan mədəniyyətinin rəmzi olan mühüm mədəni obyektlərin və müəssisələrin yenidən dirçəlməsi, ziyarətçilər üçün əlçatan hala gəlməsindən təsirləndiyini bildirib.
Sitat: “Şuşa Azərbaycan mədəniyyətini başa düşmək, anlamağa imkan verən bir şəhərdir. Həqiqətən də burada olmaqdan böyük sevinc hissi keçirirəm. Bilirəm ki, Şuşa Azərbaycan üçün mədəniyyət və incəsənətin rəmzidir. Bundan əlavə, Şuşa dünyaya bir çox məşhur insanlar bəxş edib. Bəli, insanlara Şuşaya səfər etməyi tövsiyə edirəm. Düşünürəm ki, bu, Azərbaycanı daha yaxından tanımaq üçün yaxşı bir fürsətdir”. – Sitatın sonu...
Məsələ budur ki, bizə faktiki düşmən olan bir ermənini də bu gün Şuşaya, Laçına gətirsən, mənzərəni görəndə fransız qalar. Bu gün Şuşada heyrətlənmək üçün fransız olmağa ehtiyac yoxdur. Çünki bu vurğunluğun, etirafların səbəbi və mənbəyi fərd deyil, atmosferdir! Heyrəti mənzərə tələb edir. Bu festival ipləri Tanrı əlində olan bir xalqın marionet tamaşasıdır.
Baxın, kef eləyin, əziz fransız xalqı... Möhtərəm dünya!
Bax, biz də elə bunu deyirdik, firəng qızı, deyirdik ki, Qarabağ Azərbaycandır və Qarabağ Azərbaycana qayıdanda üstü narkotik, altı mina olan bu torpaqlar həm də dünyaya qayıdacaq.
Hə, firəng qızı, indi onlara de ki, binokla ehtiyac yoxdur, Şuşa gözəldir!
Sərdar Amin
