AZAL-ın Aktau ətrafında baş verən qəzası ilə bağlı təhqiqat davam edir. Bu arada, daha çox “sızıntılar” ortaya çıxır. Belə ki, Rusiyanın “BAZA” Telegram kanalı səs yazısının deşifrə edilmiş mətni – qəzaya uğrayan təyyarənin pilotlarının yer dispetçerləri ilə olan danışıqlarını yayımlayıb.
Məlumatın haradan əldə edildiyi, onun nə qədər etibarlı olduğu və “BAZA”ya bu cür sensasiyalı məlumatları kimlərin ötürdüyü hələ də qaranlıq qalır. Xüsusilə, qara qutuların deşifrə edilmiş məlumatlarının Qazaxıstana çatdırılmasından dərhal sonra bu məlumatın yayılması maraq doğurur. Təbii ki, bu məlumatın çox hissəsi yalnız mütəxəssislər üçün başa düşüləndir. Ancaq biz başqa məqamlara diqqət edəcəyik.
Yayımlanan stenoqram Moskva vaxtı ilə 07:36:57-də başlayır. Qəzaya uğramış təyyarənin ekipajı Qroznı dispetçerləri ilə adi, iş xarakterli danışıqlar aparır. Lakin saat 08:16-da ekipaj dispetçerə bildirir: “Qroznı, idarəetmə işləmir. Kabinəyə quş dəydi… Quş zərbəsi oldu və kabinədə iki oturacaq partladı.”
Daha sonra danışıqlar Rostov mərkəzi ilə davam edir və fövqəladə eniş ehtimalları müzakirə olunur: Mineralnıye Vodı, Mahaçqala, Bakıya geri qayıtma və digər mümkün variantlar. Bu müddət ərzində pilotlar yanğınsöndürən və təcili tibbi yardımın hazır vəziyyətdə olmasını istəyir. Həmçinin təyyarənin hidravlik sisteminin işləmədiyi qeyd olunur.
Saat 08:52:46-da isə ekipaj Rostov dispetçerinə belə bir məlumat verir: “Kabində oksigen tükənir. Məncə, oksigen balonu partladı. Yanacaq qoxusu gəlir. Bəzi sərnişinlər huşunu itirir.”
Pilotlar tərəfindən quş zərbəsi və oksigen balonunun partlaması versiyaları səsləndirilib. Daha sonra Rusiya tərəfi, xüsusilə “Rosaviatsiya”, bu versiyaları təbliğ etməyə başlayıb. Görünür, bu danışıqların yayımlanması məhz bu versiyaların doğruluğunu göstərmək məqsədi daşıyır: “Baxın, quş və balon haqqında ilk olaraq pilotlar danışıb!”
Ancaq bu arada Sergey Lavrovun mətbuat konfransında qara qutulardakı məlumatların mediada yayımlanan bir çox məlumatları təsdiqləmədiyini qeyd etməsi diqqət çəkir.
Ən vacib məqamlar:
Stenoqramdan görünür ki, Qroznı və Rostov dispetçerləri pilotları aşağıdakı kritik məsələlər barədə məlumatlandırmayıblar:
- Həmin vaxt Ukrayna dronlarının hücumu dəf edilirdi;
- Uçuş zonasında naviqasiya sistemləri söndürülmüşdü;
- Hava hücumundan müdafiə sistemləri (PVO) aktiv idi.
Beynəlxalq aviasiya qaydalarına əsasən, belə hallarda yerli hakimiyyətlər hava məkanını bağlamalı, dispetçerlər isə bu barədə pilotlara məlumat verməlidir. Pilotlar isə ya ehtiyat aerodroma yönəlməli, ya da yola düşdükləri hava limanına geri qayıtmalıdırlar. Bu qərar son olaraq təyyarə komandirinin səlahiyyətindədir. İKАО (Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı) bu cür hallarla bağlı dəqiq protokollar hazırlayıb, və onlar sivil ölkələrdə ciddi şəkildə tətbiq olunur.
Ancaq Rusiyada, o cümlədən Çeçenistanın daxil olduğu ərazidə, Qroznı və Rostov dispetçerləri bu protokollara əməl etməyiblər. Ən dəhşətlisi odur ki, hətta raket zərbəsindən sonra belə ekipaja hava limanı ərazisində, yerdə PVO sistemlərinin aktiv olması barədə məlumat verilməyib.
Pilotların ilkin versiyaları (quş zərbəsi, oksigen balonu) səsləndirməsi tam başa düşüləndir. Çünki sivil təyyarə pilotunun ağlına belə bir şey gəlməz ki, onun təyyarəsi PVO raketləri ilə vurula bilər.
Ən diqqətçəkəni budur ki, “Rosaviatsiya” PVO raketlərinin təyyarəni vurduğunu artıq bilirdi. Lakin məlumatları manipulyasiya edərək quş və oksigen balonu versiyalarını irəli sürdü. PVO zərbələrinin isə Çeçenistanda yerləşən “Pantsir” raket sistemlərindən atıldığı ehtimal edilir.
Bu vəziyyət Azərbaycanın Rusiyaya qarşı haqlı tələblərini daha da gücləndirir: Rusiya, AZAL qəzaya uğrayan təyyarə ilə bağlı məsuliyyətini etiraf etməli, şəffaf təhqiqat aparmalı, günahkarları cəzalandırmalı və zərərçəkmiş ailələrə təzminat ödəməlidir. Azərbaycan bu tələblərdən geri çəkilməyəcək.
QEYD: Yazı Minval.az saytının siyasi şərhçisi Nurani Qasımovanın məqaləsi əsasında hazırlanıb. Link təqdim edirik:
https://minval.az/news/124442494
Musavat.com
