Dünyadakı çaylar getdikcə gözlənilməz hala gəlir - quraqlıq və daşqınlar arasında dəyişir.
1xeber.media xəbər verir ki, bu nəticə Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının dərc etdiyi Qlobal Su Resurslarının Durumu 2024 illik hesabatında təqdim olunub.
Hesabata görə, keçən il böyük çay hövzələrinin yalnız 1/3-də normal axın sürəti müşahidə olunub. Qalanları kritik defisitdə və ya əksinə, təhlükəli su artıqlığındadır. Bu, insanların, ekosistemlərin və iqtisadiyyatların asılı olduğu su dövriyyəsinin pozulmasının açıq siqnalıdır.
Məlumata görə, 2024-cü il həm quraqlıq, həm də fəlakətli daşqınlar gətirən rekordların ən isti ili olub. İstixana qazı emissiyaları artdıqca ekstremal hadisələr yeni normaya çevrilir.
Cənubi Amerikada Amazon və Parana çayları dayazlaşaraq Amazon hövzəsində uzun müddət davam edən quraqlığı daha da gücləndirib.
Cənubi Afrikada Zambezi və Limpopo çayları quruyub, Qərbi Afrika isə Niger və Volta hövzələrində dağıdıcı daşqınlarla üzləşib - 2500-dən çox insan ölüb, 4 milyon insan evsiz qalıb.
Keçən il Avropa son onilliklərin ən pis daşqınları, Asiya və Sakit Okean regionu isə 1000-dən çox insanın ölümünə səbəb olan rekord yağışlar və tayfunlarla üzləşib.
Braziliya eyni vaxtda hər iki ssenarini yaşayıb: cənubda ən pis daşqın 183 nəfərin həyatına son qoyub, Amazon isə quraqlıqla üzləşib.
Asiyada təbii fəlakətlər də bir-birini izləyib:
* Dubayda son 75 ilin ən yüksək yağıntısını qydə alınıb
* Hindistanın Kerala əyalətində leysan yağışların yaratdığı torpaq sürüşmələri 385 nəfərin həyatına son qoyub
* Nepalda tarixi yağışlardan sonra daşqınlar və torpaq sürüşmələri baş verib
* Yagi qasırğası Cənub-Şərqi Asiyada ən ölümcül tayfunlardan biri olub.
Alimlər deyirlər ki, buzlaqların əriməsi vəziyyəti daha da pisləşdirir. 2024-cü ildə onlar cəmi bir il ərzində dəniz səviyyəsini 1,2 mm qaldıraraq 450 giqaton buz bitiriblər. Dünyanın demək olar ki, bütün ən böyük gölləri normadan artıq istiləşərək ekosistemləri və qida zəncirlərini pozub.
Tədqiqat göstərib ki, dünyanın müxtəlif yerlərində quyuların yalnız 40%-dən azında qrunt suları normal səviyyədədir. Qalanları çatışmazlıq və ya artıqlıqdan əziyyət çəkir. Avstraliya, ABŞ və Afrikada suyun həddindən artıq çıxarılması kənd təsərrüfatının gələcəyini və əhalinin təminatını təhdid edir.
Bildirilir ki, bu gün artıq 3,6 milyard insan ildə ən azı bir ay su çatışmazlığı ilə üzləşir və 2050-ci ilə qədər bu rəqəm 5 milyardı keçə bilər.
Alimlər vurğulayırlar: su iqlim böhranının özünü ilk göstərdiyi sahələrdən biridir. Emissiyaları və rasional idarəetməni azaltmadan bəşəriyyət getdikcə quraqlıqdan böyük insan və iqtisadi itkilərlə daşqınlara keçəcək.
